Scholieren.com forum - Informatie over

Een stukje van een werkstuk van mij heel lang geleden over de Santa Maria del Fiore:

Het pronkstuk: de koepel

Toch wel het mooiste en indrukwekkendste onderdeel van deze Dom is de gigantische koepel, die het geheel afsluit. Dit is nog steeds de grootste koepel ter wereld. Ja, de koepel is zelfs nog groter dan de koepel van het pantheon. Die heeft een overspanningwijdte van veertig meter, die koepel van de Santa Maria del Fiore heeft een overspanwijdte van drieënveertig meter. De andere imposante koepels van St. Peter’s in Londen en het Capitool in Washington zijn met respectievelijk drieëndertig en negenentwintig meter maar kleintjes.

De koepel is niet zomaar eventjes gebouwd. Het vinden van een architect en het bouwen zelf had nog heel wat voeten in de aarde. Op negentien augustus van het jaar 1418 werd in de stad Florence, waar al meer dan een eeuw gebouwd werd aan de schitterende nieuwe kathedraal Santa Maria del Fiore, een concours uitgeschreven: Eenieder die een model of ontwerp wenst te maken ten behoeve van het grote koepelgewelf van de kathedraal die onder auspiciën van de Opera del Duomo wordt gebouwd, wordt zulks voor het einde van de maand september uit te voeren.
Arnolfo was tegen die tijd al gestorven, dus er moest een nieuwe architect en bouwkundige komen om het probleem van de koepel op te lossen. Sinds de bouw van het Pantheon in Rome was het namelijk niemand meer gelukt om een koepel van dergelijke afmetingen te bouwen. Daarom is het dak van de Dom eerst een hele tijd open gebleven. In plaats van een koepel of een dak zat er een gat. Pas in 1404 werd er weer gedacht aan het voltooien van de koepel. Er werd een wedstrijd uitgeschreven, voor architecten die dachten de koepel het mooist te kunnen construeren. In deze wedstrijd ging het tussen twee belangrijke architecten: Brunelleschi en Ghiberti. In de eerste plaats werkten zij samen, maar na verloop van tijd nam Brunelleschi de taak alleen over. Hij had immers een kleiner voorbeeld gemaakt van hoe de koepel eruit moest komen te zien. Geleid door zijn optimale intuïtie en grote technische kennis vond hij de optimale oplossing.
Zijn structuur van de koepel bestaat uit twee schalen van baksteen, die in elkaar zijn geschoven. Door gebruik te maken van twee schalen werd het gewicht van de totale koepel namelijk geringer. Steen voor steen werd de koepel steeds verder uitgebouwd, en men werkte symmetrisch: aan de noordzijde een steen, aan de zuidzijde, precies daar tegenover, ook een steen. Zo werd het evenwicht perfect bewaard doordat de schalen elkaar wederzijds steunden, en kon de koepel zelfdragend zijn. Zij welft zonder ondersteuning van spanten omhoog, en dat maakt het project nu juist zo kostbaar. De buitenste schaal van de koepel werd een stuk breder, maar gaf toch de spitsbogige welving van de tamboer goed weer. Er werd geen gebruik gemaakt van steunberen, maar van tijdelijke steigers.
Aan de zijkanten van de koepel kwamen glas-in-loodramen die zorgden dat er genoeg licht was om het werk ook aan de binnenkant te kunnen bewonderen. Daar kwam namelijk een gigantisch fresco van het Laatste Oordeel. Vasari begon eraan tussen 1572 en 1574, en Frederico Zuccari en zijn leerlingen maakten het af in 1578 en 1579. Volgens Sanspaolesi was het een slordige schildering, die door de structuur van de concentrische cirkels elke bezieling ontbeert en in de schaduw van de koepelruimte verdwijnt. Oorspronkelijk was het inderdaad de bedoeling dat de tamboer net als in de doopkapel met mozaïeken zou worden bedekt. Er zijn onderzoekers die beweren dat de koepel volgens het ontwerp van Brunelleschi wit moest blijven om de helderheid van de architectuur beter te accentueren. In de negentiende eeuw wilde men zelfs proberen het fresco met wit linnen af te dekken. Dit plan werd echter weer verworpen.
Om de schildering heen zitten ramen die de schildering beter zichtbaar maken. Deze vensters werden tussen 1434 en 1444 gemaakt naar ontwerpen van Donatello, Paolo Uccello, Andrea del Castagno en Ghiberti.
Ook de prijsvraag voor de lantaarn werd door Brunelleschi gewonnen. Hij maakte een prachtige witte lantaarn boven op de koepel, die later nog aangevuld zou worden met een vergulde bol en een gouden kruis.
De koepel had pas in 1436 zijn huidige hoogte, en in 1468 werd hij voltooid, toen de lantaarn erop gezet werd. Dat was echter na de dood van de architect.
Een overspanningwijdte van 43 meter: de koepel van de Santa Maria del Fiore is de grootste koepel ter wereld. Nog steeds staat de Dom er in volle glorie, met de koepel er bovenop. Ze is niet, zoals de koepel van de Aya Sofia in Constantinopel ingestort. Ongetwijfeld komt dat door de geniale constructie, hierboven beschreven.
Bij beklimming van de koepel, kan men de hele stad Florence overzien. De Dom is het centrum van de stad, een uitkijkpunt en voor toeristen een herkenningspunt. Daarnaast is het natuurlijk ook nog een kerk: een plaats waar velen hun hart kunnen luchten en hun heil kunnen zoeken. Zo is een gebouw, dat ooit met een paar tekeningen begon, uitgegroeid tot het belangrijkste onderdeel van een wereldstad.