Scholieren.com forum - Dit keer met gevoel

Er zijn een aantal dingen die je in je achterhoofd zou kunnen houden bij het dichten. Zij voegen allemaal iets toe aan een gedicht, maar ook het weglaten kan soms wonderen doen. Ik zal ze hier neerzetten.

1. Beschrijf geen emoties, maar roep emoties op

Lezers vinden gedichten vaak mooi omdat ze er gevoelens in herkennen of omdat ze in aanraking komen met gevoelens van een ander. Dat kan de kracht van een gedicht zijn: het roept emoties op bij de lezer. Je moet hier alleen heel voorzichtig mee omgaan. Door precies te zeggen waar het op staat en welke gevoelens je zelf ervaart 'blokkeer' je als het ware deze emotie bij de lezer. Een emotie is iets wat je moet voelen, niet iets wat je begrijpt wanneer het uitgelegd wordt. Probeer subtiel te omschrijven wat je voelt aan de hand van beelden en associaties. Dan komt het gevoel vaak veel beter over.

Wel:
Geen herinnering te wissen,
oma ik zal u en
al uw rimpels missen
Niet:
Wat een stom geval
u ging dood aan
een hartaanval

2. Rijmen hoeft niet

Veel jongeren kiezen er voor hun gedichten te laten rijmen. Dit mag (vroeger deden bijna alle dichters dat), maar het hoeft zeker niet. Het voordeel van (eind)rijmen is dat het mooi kan klinken, het een boodschap kan versterken en dat je na elke zin weer een aanknopingspunt hebt voor (het einde van) de volgende zin. Bedenk je alleen wel dat je gedicht hierdoor minder verrassend wordt: de lezer kan gaan gokken welk rijmwoord je aan het einde van de volgende zin gaat gebruiken. Hierdoor wordt een gedicht vaak voorspelbaar en minder uniek. Poëzie - ook door jongeren geschreven - is iets anders dan sinterklaasgedichten.

Dus niet:
Als 2 personen aan elkaar verbonden zijn
Zullen ze om niemand anders dan elkaar geven
Ze delen lief en leed en al hun pijn
Ze delen met elkaar hun hele leven

3. Vermijd clichés

Inmiddels weet iedereen dat rozen rood zijn, en de lucht – als het mooi weer is – blauw. Ook de vergelijking van een traan en een regendruppel is al erg vaak gebruikt. Zulke woordcombinaties noem je clichés. Een cliché is een veelgebruikte en daardoor afgesleten uitdrukking, zegswijze, beeldspraak of vergelijking. Je wilt graag iets nieuws laten horen in je gedicht, probeer dan clichés te vermijden en je eigen (vaak veel mooiere) woorden te gebruiken.

Dus niet:
Ik ben er altijd voor jou
Ik ga je niet laten staan in de kou
Ik zal je nooit vergeten
Voor mij ben je een vriendin voor het leven
Kon ik maar zeggen wat ik voel
Zodat je weet wat ik bedoel
In deze donkere dagen
Zal je je altijd dingen afvragen
Maar weet dat ik er ben
En weet dat wie dan ook van je vrienden ik je het beste ken

4. Een beetje mysterieus

Er is nog een manier om je lezer te boeien tot het einde van je regels en om ook jou gevoel nog meer in een gedicht te stoppen. Dit kan je doen door simpelweg niet te vertellen wat je bedoeld. Je wil zeggen dat je verliefd bent, maar je zegt dit door middel van andere woorden. Je zou dit kunnen oefenen door een woord te nemen, en dat woord te beschrijven zonder dat woord (of een synoniem) te gebruiken. Het allermooiste aan mysterie is wel dat de lezer zelf tijdens het lezen al invult wat er eigenlijk staat. Dat betekend dat deze manier van dichten een gevoel opwekt dat per lezer verschillend is. Belangrijk is om een tussenweg te vinden tussen duidelijkheid en mysterie, want mysterie kan ook té onduidelijk zijn.

Voorbeeld:

Zou je niet eens langs mijn huisje komen
conversaties delen die vroeger al beoordeeld zijn en
je ogen laten zingen zo ze naar de bomen kijken

Zou je niet eens de blaad'ren met dezelfde bruine kleuren
uit je haren vegen, lachen om de droge takken, barsten
van geluk en jaloezie, als een paddestoel in groener gras

Zou je niet eens dauwdruppels als tranen uit je ogen knipperen
en de wind laten spelen met je kleren, vliegen op de
dialogen die je verwarrend met jezelf en mij voert

Zou je niet eens vogels laten wegtrekken en je dromen laten
vallen, me aankijken, bruiner worden zonder zon, kouder;
maar nog lang niet koud genoeg om op te warmen

(een gedichtje van mijzelf, over herfst)

5. Probeer te verrassen

Een gedicht schrijven is meestal spelen met woorden. Bedenk nieuwe woorden (neologismen), of gebruik bestaande woorden anders dan normaal. Bijvoorbeeld een zelfstandig naamwoord als een werkwoord (‘ik madelief je ogen’). Gebruik eens woorden bij elkaar die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben, of geef je gedicht een verrassende wending, en je zult zien dat het een mooi resultaat oplevert. Denk ook eens aan een verrassende of grappige wending aan het einde van een gedicht.

6. Maak gebruik van beelden en associaties

Een veel gebruikt en mooi middel om je tekst tot een echt gedicht te maken is beeldspraak. Als we ergens aan denken en daarbij komen andere dingen in de gedachten, dan spreken we van beeldspraak. Dit gebeurt vaak als beide dingen een overeenkomst hebben. Deze overeenkomst heet associatie. Beeldspraak kan dingen en gevoelens die je niet goed kan uitleggen vaak op een mooie, treffende en unieke manier overbrengen. Beeldspraak heb je in heel veel verschillende vormen. Een veelgebruikte vorm is de vergelijking. Toch hoeft een beeld niet per se een vergelijking van het ene met het andere te zijn: je kan ook een beeld bedenken dat volgens jou wat je wilt zeggen ondersteunt. Beeldspraak is ook vaak symbolisch bedoeld, zoals in metaforen. (Een metafoor is bijvoorbeeld: Zo stoned als een garnaal. Garnaal is dan een metafoor van stoned)

7. Maak gebruik van klank.

Een gedicht kan mooier worden als de klank de inhoud ondersteunt. Hier zijn trucjes voor. Een voorbeeld hiervan is rijm (eindrijm, binnenrijm), maar ook alliteratie (beginrijm) en assonantie (halfrijm van beklemtoonde klinkers) kan hierbij helpen. Op deze website vind je een goede uitleg en voorbeelden van deze klankmiddelen.

Ook kan de toon van een gedicht de inhoud ondersteunen. Hier zijn niet echt regels voor, maar door je gedicht hard op te lezen kun je het vaak wel horen (en verbeter ze!)

8. Het hoeft niet over ‘grote dingen’ te gaan

Gedichten, dus ook de gedichten van jongeren, gaan vaak over hele ‘grote’, belangrijke dingen: liefde en verliefdheid, je somber voelen, een overleden persoon die je goed kende, het leven. Veel mensen herkennen deze gevoelens. Omdat ze zo sterk en belangrijk zijn komen ze vaak in gedichten tot uiting.

Echter, een goed gedicht hoeft echt niet per se over iets ‘groots’ te gaan. Het is moeilijk iets eigens te schrijven over onderwerpen waar al zo veel over geschreven is. Vaak kan een klein detail uit je alledaagse leven ook een mooi en uniek gedicht opleveren. Humor kan hier ook een rol in spelen.

9. LEZEN!
Loop naar de tweedehands boekwinkel (wij hebben hier de slegte) en koop een dichtbundel van een willekeurig persoon. Lees, lees, en lees, want andere mensen blijven een onuitputtelijke bron van nieuwe ideeën en inspiratie (ga alleen niks stelen :))