Bezorgde opiniestukken in de krant, artikelen in verschillende media en zelfs een heuse T-shirtactie: er is de laatste tijd steeds meer aandacht voor concerten die lijden onder een luid converserend publiek. Maar hoe groot is het probleem eigenlijk?

Volgens professionals en deskundigen hebben het vroegtijdige afgebroken Tindersticks-optreden en ook het geluidsoverlast op London Calling afgelopen weekend een duidelijk aanwijsbare oorzaak. Ben Kamsma van London Calling: “Zo’n incident als bij Tindersticks was gewoon te voorspellen. Je moet als boeker zo weinig mogelijk gokken. Een band moet de grote zaal aankunnen. Stornoway stond afgelopen weekend in de grote zaal door afzeggingen een aantal wijzigingen in het schema. Dat mislukte, maar ik heb ook zoveel stille concerten gehoord. Over het algemeen is het gewoon aan de artiest zelf om een aandacht en stil publiek af te dwingen.”

Berend Schans, directeur van de Vereniging Nederlands Podia en Festivals (VNPF) vraagt zich ook af hoe groot het probleem eigenlijk is. “Zij die zich irriteren zijn vaak de mensen die het hardste roepen. Ik begrijp dat het mensen stoort als er wordt gepraat bij een ‘stil’ concert, maar laten we vooral niet te krampachtig doen. In dat opzicht viert het individualisme, ook in de concertbeleving, hoogtij. Mensen willen tijdens een concert een zo optimaal mogelijke luisterervaring voor zichzelf. De hoorbare aanwezigheid van anderen moet daarom ook tot het minimale worden teruggebracht. Helaas voor die mensen komen er niet alleen Kafka-lezers in coltrui naar concerten, maar ook mensen die met vrienden gewoon een gezellig avond willen hebben.”

Volgens Tom ter Bogt, popprofessor van de Universiteit Utrecht, is live-muziek voor een groot gedeelte van de bezoekers sinds jaar en dag vooral een sociale gebeurtenis. “Weinig mensen gaan alleen naar een concert en ook bij festivals gaan mensen vooral in groepen. Het idee dat je naar een concert gaat om daar stil te zitten en heel aandachtig te luisteren naar wat er gebeurt, is eigenlijk een 19e-eeuws idee. Daarvoor was dat niet normaal, daarna ook niet. Eigenlijk is een situatie waarbij het publiek voor de gezelligheid een optreden bezoekt heel erg back to basic.”

Professionals benadrukken dat, naast de kwaliteit van een artiest om de aandacht vast te houden, ook omstandigheden een niet te onderschatten factor zijn. Johan Gijsen, programmeur van Tivoli, vertelt dat hij maandelijks muisstille concerten ziet. “Een paar zalen hebben het door de afmetingen en indeling lastiger, dan een kleine overzichtelijke zaal als De Helling. Paradiso en Tivoli Oudegracht zijn voor kwetsbare concerten sowieso lastige zalen. Ze zijn groot en mensen voelen zich op verschillende plekken vrijer om te praten.” Volgens Gijsen speelt ook de toegenomen aantal bezoekers bij livemuziek mee in de beleving van de harde kern liefhebbers. “De doelgroep die onze zaal bezoekt is flink gegroeid. Daarmee krijgen we ook mensen binnen die een artiest via een hitje op de radio kennen. Zonder te generaliseren is de kans groter dat ze zo’n concert als een echt avondje uit zien en er dus ook gemakkelijker doorheen praten.”

Harry Hamelink van Motel Mozaique beaamt dat een groot deel van het probleem organisatorisch te voorkomen is. In de tien jaar dat het Rotterdamse festival bestaat heeft Hamelink slechts een keer een vervelend incident meegemaakt. “Dat was met Johann Johannsson. Door een onvoorziene samenloop van omstandigheden moesten we hem van de Stadsschouwburg naar Watt verplaatsen. Dat mislukte en dat was erg jammer.” Als organisatie kan je volgens Hamelink door slim te programmeren voor een groot gedeelte voorkomen dat de ‘verkeerde’ mensen bij een ingetogen optreden staan. “Wij kijken altijd goed of de choreografie klopt. Dat betekent dat we goed nadenken over welke optredens een bepaalde bezoeker wil zien. Daar proberen we het programma op af te stemmen.”

Volgens veel professionals en deskundigen valt het over het algemeen dus best mee met de overlast. Popzalen anticiperen bij kwetsbare concerten al door stilte-vragende posters met op te hangen en flyers uit te delen. Tivoli spreekt bij extreme gevallen via de security te luidruchtige mensen aan, Rotown heeft op zaterdagavonden nooit een akoestisch optreden en Paradiso vraagt soms via het powerpointscherm om stilte en respect voor de artiest. Volgens Ben Kamsma moet je meer ook niet willen. “Ik vind zelfs te ver gaan om mensen te waarschuwen. We moeten niet te bevoogdend worden.” Johan Gijsen denkt dat de discussie die is ontstaan al een gedeelte van de oplossing is. “Daarmee kweek je bewustwording.”

Snoeihard doorpraten tijdens een concert
Door: Remco Tomesen
Gepubliceerd: donderdag 18 maart 2010 21:29
Update: donderdag 18 maart 2010 21:43

Hou je mond bij een popconcert en heb respect voor de artiest en de echte liefhebbers. Vinden muzikanten en de echte fans.

‘Als jullie nu niet stil zijn, dan kap ik ermee’, riep Anouk tegen haar luid kletsende publiek bij een concert in Het Paard in Den Haag. ‘Ik heb meegemaakt dat een muzikant zijn eigen gitaar niet kon horen door het gebabbel uit de zaal’, zegt Adriaan Pels, manager van Excelsior Recordings. ‘Als ik bij concerten kom in Nederland, dan zie ik vaak mensen gewoon keihard doorpraten. Nergens is het zo erg als hier’, aldus singer-songwriter Marike Jager. ‘Er wordt vaak enorm veel gekletst. Dat is echt heel storend’, klaagt Maarten Verdwaald, productiemanager van concertzaal Doornroosje uit Nijmegen.

Vraag muzikanten, concertpubliek, personeel van concertzalen naar hun ervaring met kletsend publiek, en bijna zonder uitzondering branden ze los. Over publiek dat liever met een biertje in de hand ‘de week bespreekt’ met vrienden, dan te luisteren naar een optreden. Pels: ‘Ik vraag me af waarom je dan in godsnaam een kaartje hebt gekocht’.

Vooral muzikanten die wat rustiger, kwetsbaarder muziek maken, hebben er last van. Er openlijk over klagen is taboe. ‘Ja, ik heb er last van. Maar nee, ik wil niet in het openbaar hierover praten. Dan krijg je meteen zo’n zeurderig imago’, reageert een Nederlandse muzikant.

Kappen

Nergens zo’n luidruchtig publiek als in Nederland, schijnt. ‘Sommige artiesten zeggen dat het in Nederland vaker voorkomt dan in andere landen’, zegt Marlies Timmermans, hoofd marketing van de Effenaar. Wie concerten over de grens bezoekt, merkt verschil. Je krijgt als Nederlander commentaar van een Vlaming als je alleen al tegen je buurman fluistert. ‘Als je in Duitsland of de Verenigde Staten een concert bezoekt, merk je dat het publiek veel beter oplet en stiller is’, zegt Maarten Verdwaald van Doornroosje. Marike Jager: ‘Ik weet niet waar dat aan ligt. Misschien is het een kwestie van opvoeden, zijn we in Nederland bang voor stilte, is er te veel haast’.

Wat je moet doen als artiest om het publiek stil te krijgen? Boos worden is niet verstandig, zegt Max Mollinger, drummer van de Haagse band Gruppo Sportivo. ‘Als je met een frons gaat spelen, neemt het publiek je niet meer serieus’. Wat ook slecht uitpakt: sarcastische grappen maken. ‘Dat wekt irritatie op bij het publiek’, zegt Pels. Het volume omhoog gooien werkt ook niet. Het enige wat volgens artiesten soms werkt is om juist zachter te gaan spelen. Dan kijken kletsers verschrikt op, hebben ze door ‘er is iets aan de hand’.

In een heel uitzonderlijk geval kapt de band er gewoon mee. De Britse band Tindersticks liep twee weken terug na veertig minuten weg tijdens een concert in de Effenaar in Eindhoven. Zoveel geklets hadden ze nog nooit meegemaakt.

Verpesten

De ergste overlastgevers zijn volgens Verdwaald de wat ‘oudere’ concertbezoekers, de groep tussen de 30 en 40. Die leeftijdsgroep gaat minder uit, bezoekt niet zo vaak meer een concert. Gaan ze een keertje naar een concert, is dat meteen een hele gebeurtenis. Een zeldzaam avondje uit. Uitgelaten kletsen de jonge vaders tegen hun vrienden; hebben ze meer aandacht voor elkaar dan voor de band die op het podium staat. Vergeten ze dat ze het daarmee verpesten voor de echte fans. Vergeten ze ook dat hun gedrag kwetsend is voor de muzikanten. Jager: ‘Die mensen hebben geen respect voor degene die optreedt.’

Ook is er de groep concertgangers die ‘toevallig’ bij een concert belandt, mee wordt genomen door vrienden. Verheij van Het Paard: ‘De meegenomen vrienden gaan achter in de zaal staan. Om te kletsen’. Marike Jager: ‘Vooral in het weekend is het erg.’ Sommige podia programmeren om die reden ook geen singer-songwriters op zaterdagavond. Zelf heeft Jager nog niet zoveel last van kletsend publiek. Ze ziet het meer bij bands die (in tegenstelling tot haar) al een radiohit hebben gescoord, opeens in grotere zalen spelen. ‘Dan komen niet alleen de echte liefhebbers, maar ook mensen die minder interesse hebben. Die bij iets willen zijn wat hip is.’

Maatregelen

Sommige zalen nemen maatregelen tegen kletsend publiek. Personeel loopt bijvoorbeeld naar groepjes toe die te luidruchtig zijn. Niet overal werkt dat goed. ‘Er wordt meestal slecht op gereageerd’, zegt Timmermans van De Effenaar.

Of zalen hangen briefjes op met het verzoek om stil te zijn tijdens het concert. Dat gebeurde laatst bij concerten van singer-songwriter Tim Knol in onder meer Rotown in Rotterdam en Doornroosje. ‘Wij hangen sinds een jaar of twee zulke briefjes op’, zegt Verdwaald van Doornroosje. In het begin deed Doornroosje dat alleen bij de singer-songwriters, maar ondertussen steeds vaker ook bij andersoortige muziek. ‘We merken dat het werkt’, zegt Verdwaald. Te vaak moeten ze trouwens ook niet worden opgehangen, die briefjes, denkt hij: dan worden ze te normaal, vallen ze niet meer op.