HET RUSSISCH ALFABET

Het Russisch (Cyrillisch) alfabet heeft, net zoals het Latijnse, klinkers en medeklinkers. Maar buiten dat heeft het ook nog speciale tekens, het zachtteken (ь, мягкий знак) en het hardteken (ъ, твёрдый знак). Deze tekens zijn bedoeld om het verschil tussen harde en zachte medeklinkers aan te geven. Bijna alle medeklinkers hebben een harde en een zachte variant. De harde variant is de standaard: als hij zacht moet zijn, wordt dat aangegeven met een zachtteken of door middel van een klinker die als eigenschap heeft dat hij de voorafgaande medeklinker zacht maakt. Over het algemeen is het verschil tussen hard en zacht uit te leggen als dat zachte klanken maar eventjes de mond raken en zo een soort j-klank meekrijgen, terwijl harde klanken dik in de mond blijven. Waar ik het makkelijk om uit te leggen vond, heb ik per letter gezegd hoe hij verandert als hij zacht wordt.
De letters: (de eerste letter is steeds een hoofdletter, de tweede de kleine letter)

Аа Een beklemtoonde a, of een a in de lettergreep die precies voor de beklemtoonde lettergreep komt, klinkt meestal ongeveer zoals de a in ‘gras’. In alle andere gevallen is hij weggereduceerd tot een soort stomme A.
Яя Dit is de letter ‘ja’, de zachtmakende variant van de A. Hij wordt over het algemeen uitgesproken als ‘a’, behalve dat de voorafgaande medeklinker zacht wordt. In sommige gevallen wordt hij uitgesproken als ‘ja’, namelijk aan het begin van een woord, na een hard- of zachtteken en na een klinker. Als er geen klemtoon op ligt, wordt hij min of meer uitgesproken als ‘ji’, behalve aan het einde van een woord.
Уу Een ‘oe’ zoals in ‘oerwoud’.
Юю De zachtmakende variant van у. Hij heeft ongeveer dezelfde eigenschappen als de я, behalve dat hij altijd wordt uitgesproken als ‘ю’; hij wordt niet gereduceerd.
Оо Een ‘o’, zoals in ‘grot’, maar alleen als er een klemtoon op ligt. Zit hij in de lettergreep voor de beklemtoonde lettergreep, wordt hij uitgesproken als ‘a’ in ‘gras’. Zit hij in een andere lettergreep is het, net als de a, een weggereduceerde a.
Ёё De zachtmakende variant van ‘o’. Op deze letter ligt altijd een klemtoon; mocht die om een of andere reden veranderen, verandert de ё in een e. Maar dit is een beetje een moeilijke letter, want hij wordt heel vaak zonder puntjes geschreven. Dan moet je uit je kennis van de taal halen of het een ë of een e moet zijn. In woordenboeken staat hij wel altijd met puntjes, dus je kan het gewoon daar opzoeken.
Ээ Als ‘è’ in ‘echt’.
Ee De zachte variant van э. Aan het begin van een woord wordt hij uitgesproken als ‘je’, maar middenin een woord, als hij onbeklemtoond is, meer als een soort van i. De precieze uitspraak van deze letter verschilt heel erg per situatie.
Ыы Als een kruising tussen ‘u’ en ‘i’. Wat je krijgt als je met je mond een i (als in ‘ik’) en met je stem een u (als in ‘mug’) zegt – alsof je iets heel smerigs ziet. Deze letter kan nooit aan het begin van een woord of direct na een г, к of хkomen.
Ии Deze letter wordt uitgesproken als ‘ie’ in ‘griezel’. Eigenlijk is het de zachtmakende variant van ы, maar hij is een beetje atypisch. De meeste zachtmakende klinkers hebben als eigenschap dat ze aan het begin van een woord met een volle j worden uitgesproken, maar deze heeft dat niet: aan het begin van het woord is het gewoon een harde ie, je hoort helemaal geen j. Ook na een andere klinker is van die j niets te horen. Hij maakt wel gewoon medeklinkers zacht, en na een zachtteken wordt het wel een ‘ji’. Na een ц klinkt hij als een ы.
Йй Een ‘j’ als in ‘jongen’. Hij komt in oorspronkelijk Russische woorden vooral voor aan het einde van een lettergreep als de volgende lettergreep met een klinker begint: in de meeste andere gevallen wordt de j-klank geschreven met behulp van een van de zachtmakende klinkers (Я, Ю, Е, Ё,И). In veel leenwoorden wordt hij op andere plaatsen gebruikt. (‘Jemen’ wordt in het Russisch bijvoorbeeld ‘Йемен’.)
Бб Als ‘b’ in ‘hebt’. Ongeveer. Omdat het verschil tussen hard en zacht in het Russisch zo fundamenteel is, worden harde medeklinkers ook erg hard uitgesproken. Je moet een harde б dan ook uitspreken met een beetje bolle wangen, als een vis die ‘blub’ zegt, lekker dik. Een бь is veel zachter en lieviger, meer zoals de Franse B, waarbij je lippen elkaar maar eventjes aanraken.
Вв Een soort van ‘w’, als in ‘wagon’, maar hij neigt vaak meer naar een ‘v’. Bij sommige mensen is het in sommige woorden ook gewoon een ‘v’. Het verschil tussen hard en zacht is niet zo heel erg duidelijk bij deze letter: bij de harde variant blijft hij wat meer hangen in je mond, bij de zachte variant tikt hij je mond maar heel eventjes aan. Eigenlijk is dat sowieso waar het verschil tussen hard en zacht op neerkomt.
Гг Een ‘g’ als in het Engelse ‘girl’. Na deze letter kan volgens de Russische spellingsregels nooit een ы komen. In sommige dialecten wordt hij uitgesproken als een harde g in het Amsterdams. Voor een к wordt het een х.
Кк Als ‘k’ in ‘Katarina’. Na deze letter kan ook nooit een ы komen.
Хх Een soort van g als in ‘geit’. In sommige dialecten en bij sommige mensen is hij als de Brabantse, bij sommige dialecten en bij sommige mensen als de Hollandse g. Ook na deze letter kan geen ы komen.
Дд Als ‘d’ in ‘dinosaurus’.
Зз Als ‘z’ in ‘zwoel’.
Лл Als ‘l’ in ‘aldaar’. Bij deze letter is het verschil tussen hard en zacht erg makkelijk te begrijpen: de harde л klinkt erg dik, ongeveer zoals in het Nederlands een l klinkt aan het eind van een woord. Een zachte л lijkt meer op hoe hij aan het begin van een woord klinkt. Als je hardop zegt ‘lul’ hoor je duidelijk dat de eerste l heel anders is dan de tweede. Dat verschil, maar dan uitvergroot, is het verschil tussen л en ль.
Мм Als ‘m’ in ‘maagd’. Het verschil tussen hard en zacht werkt ongeveer net zoals bij de б.
Нн Als ‘n’ in ‘neus’. Een нь klinkt ongeveer zoals de ‘n’ in ‘oranje’, of zoals de Spaanse ñ. Let op dat deze letter niet, zoals in het Nederlands, voor een г of к in een ‘ng’ (zoals in ‘ring’) verandert.
Пп Als ‘p’ in ‘aap’. Het verschil tussen hard en zacht werkt ongeveer net zoals bij de б.
Рр Als ‘r’ in ‘roze’. De harde variant klinkt als een machinegeweer, rollend en erg hard. De zachte variant rolt ook, maar wat minder agressief.
Сс Als ‘s’ in ‘slang’. De zachte variant sist een beetje.
Тт Als ‘t’ in ‘trol’. Voor een ть moet je je gehemelte maar eventjes aanraken met je tong.
Фф Als F in ‘fantastisch!’.
Жж Als ‘g’ in ‘genre’. Ongeveer. Het is een soort van zoemende zh. Deze klank is altijd hard, wat dus wil zeggen dat de zachtmakende klinkers geen invloed op zijn uitspraak hebben. Let op dat hij echt één klank is, niet z-j, gewoon zh. Zhhhhhh.
Шш Als ‘sj’ in ‘sjoel’. Deze klank is ook altijd hard. Hij zit heel erg achterin je mond en is mooi vol. Dat is ook precies waarin hij verschilt van de щ, de zachte variant van de ш; die is wat leger, zeg maar.
Цц Als ‘ts’ in ‘tsaar’. Deze klank is in het Russisch altijd hard. Na de ц kan geen ы komen, behalve in een paar woorden die je uit je hoofd moet leren. Als er na de ц een и komt, wordt die uitgesproken als een ы.
Щщ Altijd zacht. Ook een ‘sj’, maar zacht, dus. Deze letter is een samentrekking van de ш en de ч.
Чч Een ‘tsj’ – behalve dat het één klank is, je hoort geen losse t, een beetje zoals in het Engelse ‘check’. Hij is altijd zacht, wat inhoudt dat ook op deze klank zachtmakende klinkers geen invloed hebben.
Ъъ Hardteken, maakt de voorafgaande medeklinker hard. Komt weinig voor, omdat de harde variant in feite de standaarduitspraak is. Maar soms heb je een zachtmakende klinker nodig na een harde medeklinker, om een volledige j-klank weer te geven. In dat geval komt er een hardteken tussen de medeklinker en de klinker. Een woord kan nooit met een hardteken beginnen.
Ьь Zachtteken, maakt de voorafgaande medeklinker zacht. Als er na een medeklinker een zachtteken en een zachtmakende medeklinker komen moet je een volledige j-klank zeggen. Een woord kan nooit met een zachtteken beginnen.





De volgorde van het Russisch alfabet en de benaming van de letters is als volgt:
Nummer Letter Benaming
1 А А
2 Б Бэ
3 В Вэ
4 Г Гэ
5 Д Дэ
6 Е E
7 Ë Ë
8 Ж Жэ
9 З Зэ
10 И И
11 Й И краткое
12 К Ка
13 Л Эль (of эл)
14 М Эм
15 Н Эн
16 O O
17 П Пэ
18 Р Эр
19 С Эс
20 Т Тэ
21 У У
22 Ф Эф
23 Х Ха
24 Ц Цэ
25 Ч Чэ
26 Ш Ша
27 Щ Ща
28 Ъ Твердый знак
29 Ы Ы
30 Ь Мягкий знак
31 Э Э (of э оборотное)
32 Ю Ю
33 Я Я

De klinkers tegenover elkaar:
A У O Э Ы
Я Ю Ё E И

Sommige letters zien er in schuinschrift heel anders uit dan in recht schrift:
й - й
ц - ц
г - г
ш - ш
щ - щ
в - в
д – д
т - т