Ik vind over het algemeen zelfdoding op zich niet egoïstisch, want ieder mens heeft tot op het uiterste recht op soevereiniteit van het eigen lichaam en dus ook het eigen leven. Daar hebben andere mensen geen ene jota mee te maken: wat van jou is, is van jou, en dus hoef je daar aan niemand anders dan jezelf verantwoording voor aan af te leggen. Helaas werkt dat in de praktijk niet zo en denken mensen beslag op je lichaam te mogen leggen als je iets doet of van plan bent dat hén niet zint (ook al breng je hen verder geen letsel toe). Gedurende je leven wordt er door de naaste omgeving en de maatschappij altijd de nadruk gelegd op hoe je leven en je lichaam van jóu zijn en dat je wat dat betreft alleen aan jezelf verantwoording verschuldigd bent - maar wanneer het puntje bij paaltje komt, dus wanneer je bijvoorbeeld over zelfdoding nadenkt of een poging hebt gedaan, dan geldt dat opeens niet meer en denken mensen opeens beter dan jezelf te weten wat goed is voor jou en je eigen leven. Aldus neemt de familie of de gevestigde orde (i.e. maatschappij) dan opeens beslag op je lichaam en dicteren ze je hoe jij je eigen leven moet leiden - omdat ze weigeren in te zien dat zelfdoding óók een rationeel goed afgewogen beslissing kan zijn (het is echt niet zo dat alleen terminaal zieke mensen die beslissing met hun volle verstand kunnen maken, hoor) en ze je dus daarom meteen maar meteen tijdelijk als wilsonbekwaam laten verklaren. Vervolgens laten ze je pas "vrij", als je voldoende aan hún levensvoorwaarden hebt voldaan, inplaats aan die van jou. Aldus is werkelijke vrijheid van het eigen lichaam en eigen leven een illusie op de dag van vandaag, want hoe kan je volledig vrij zijn en baas zijn over je eigen lichaam en leven, als je niet eens de beslissing mag maken om dat leven te beëindigen? (Zelfs voor terminaal zieken is in veel landen op de wereld die beslissing niet weggelegd!)
Dit terwijl je er niet eens zelf voor hebt gekozen om geboren te worden, maar anderen die (egoïstische) keus voor je hebben gemaakt. Als je geboren wordt en je vindt het leven leuk, prima voor jou en ga vooral zo door - maar als je chronisch ongelukkig bent, moet je het daarom dan maar gewoon als een gevangenisstraf uitzitten, simpelweg om andere mensen te 'entertainen'? Is het niet juist egoïstischer van de omgeving en de maatschappij om van jou te verlangen dat je voor hén in leven blijft, terwijl ze weten dat je lijdt? Met die gedachtegang zien ze je namelijk als een soort van 'eigendom' waar ze aanspraak op kunnen maken, wat haaks staat op hetgeen ze verder altijd hebben verteld over hoe je leven enkel aan jezelf toebehoort. Kortom: uiteindelijk ben je een slaaf van de familie en de maatschappij en dus niet werkelijk een geheel vrij en onafhankelijk mens, want het meest fundamentele recht nemen ze je systematisch uit eigenbelang af. Ja, eigenbelang - je werd geboren omdat je ouders daar op de één of andere manier zélf beter van werden (zoals zingeving voor hun eigen leven, terwijl ze die zingeving zélf hadden moeten vinden zónder daar speciaal een leven voor in de wereld te moeten brengen), en in de basis proberen ze je dan om diezelfde redenen in leven te houden wanneer duidelijk wordt dat je er over nadenkt om je leven te beëindigen. Natuurlijk speelt diepe liefde daarbij ook een rol, maar feit blijft gewoon dat de beweegredenen in beginsel egoïstisch zijn.

Kortom, wat mij betreft, is zelfdoding een fundamenteel basisrecht voor ieder mens. Puur op zich vind ik zelfdoding daarom dus ook niet egoïstisch. Wel kan ik iemands reden voor zelfdoding egoïstisch vinden: zo zijn er bijvoorbeeld mensen die hun eigen leven beëindigen uit wraak en daarmee andere mensen zich levenslang schuldig willen laten voelen (dit type zelfdoding komt volgens mij gelukkig niet vaak voor, maar het bestaat wél). Ik persoonlijk vind juiste redenen dan bijvoorbeeld een einde willen maken aan het eigen ondraaglijke lijden (of het nou fysiek lijden is, of mentaal lijden), of het leven geven om anderen daarmee het leven te redden (in bijvoorbeeld een levensgevaarlijke situatie): voor mij moet het dus op z'n minst een beetje moreel zijn. Maar dat is slechts mijn mening (en natuurlijk heeft ieder mens een ander idee van wat 'moreel' precies is) - in tegenstelling tot bijvoorbeeld de maatschappij, zal ik die mening niet opleggen en me dus niet wezenlijk gaan bemoeien met de vraag of iemand wel of niet zijn leven mag beëindigen. Daar heb ik simpelweg geen recht toe, want het leven van die persoon behoort mij niet toe en is mijn zaak dus niet.

De wijze van zelfdoding kan ik ook egoïstisch vinden: het gaat hierbij dan voornamelijk om methoden die anderen leed en schade berokkenen. Dan denk ik bijvoorbeeld aan voor de trein springen (waar onder andere de machinist dan een levenslang trauma aan kan overhouden), van een flatgebouw afspringen (wat omstanders dan voor het leven kan traumatiseren) en methoden waarbij je andere mensen met je mee in de dood sleurt (zoals bij een zelfgemaakt dodelijk chemisch gas). Ik persoonlijk vind dat wanneer je besluit er een einde aan te maken, dat je dat zoveel mogelijk afgezonderd van de buitenwereld (en dus in de privésfeer) moet doen, zodat zo min mogelijk mensen er ongewild bij betrokken raken. Natuurlijk is het onvermijdelijk dat er mensen bij betrokken gaan raken, zoals bijvoorbeeld de persoon die je lichaam vindt - maar dan moet je er alles aan doen om het voor die mensen zo gemakkelijk mogelijk te maken, zoals bijvoorbeeld briefjes neerleggen à la "Pas op, in deze ruimte bevindt zich een lijk" en een methode te kiezen die zo netjes mogelijk is (dus: liever een overdosis dan bijvoorbeeld een kogel door je kop jagen). Dat laat dan toch op z'n minst zien dat je er over hebt nagedacht en óók met anderen rekening hebt gehouden, inplaats van alleen maar met jezelf.

Daarnaast vind ik trouwens ook: er zijn al ± 6,8 miljard mensen op deze planeet. Met dat in gedachten, vind ik zelfdoding sowieso minder egoïstisch dan nóg een mens op deze uit zijn voegen barstende planeet te zetten. Dit geeft ook te denken: zouden (de neiging tot) depressies en suïcidaliteit ergens een trucje van Moeder Natuur zijn om de populatie in toom te houden en de genenpoel gezond te houden, net zoals bijvoorbeeld ziektes dat zijn? Zo ja, dan is dat één van de laatste resterende stukjes van natuurlijke selectie die nog op de hedendaagse (westerse) mens van toepassing zijn. Dat maakt zelfdoding dan ergens ook een natuurlijk iets, inplaats van een onnatuurlijk iets - het is dan immers door de natuur zo geschapen.

Maar, kort samengevat: de reden en de wijze van een zelfdoding kan ik dus egoïstisch vinden, maar dat betekent niet dat ik het concept zelfdoding egoïstisch vind. Ik persoonlijk zie dit allemaal los van elkaar.

Waar ik persoonlijk wel moeite mee heb, en waarvan ik meteen toegeef dat het toch wel enigszins haaks staat op hetgeen ik hierboven allemaal geschreven heb, is het beëindigen van je eigen leven wanneer er mensen daadwerkelijk afhankelijk van je zijn voor hun dagelijkse functioneren, zoals je kleine kinderen. Ik vind dat je dan moet wachten met je zelfdoding totdat die mensen niet meer afhankelijk van je zijn. Voor mij persoonlijk is het zo dat, als je kinderen in de wereld brengt, je als het ware een belofte aan je kinderen maakt dat je er voor ze zult zijn tot ze minimaal de leeftijd van volwassenheid hebben bereikt. Met het krijgen van kinderen bind je je aan het leven op aarde, ga je vrijwillig een verplichting aan waarbij je weet dat je leven dan (tijdelijk) niet meer om jou alleen draait, maar om je kinderen. Als je niet eens zeker weet of je in staat zult zijn om je kinderen volwassen te zien worden, en dus die verplichting te vervullen, moet je ze simpelweg niét krijgen. Wat dat betreft begrijp ik ook niet waarom meneer Kamerling zich überhaupt een vrouw en kinderen heeft aangeschaft, als hij al vrijwel zijn hele leven door depressies geplaagd werd: als het leven je moeilijk valt en je het kut vindt, waarom neem je dan kinderen? Hoe rechtvaardig je dat voor jezelf? Want met die daad (i.e. het krijgen van kinderen terwijl je het leven kut vindt) zeg je als het ware: "Het leven en de wereld is kut, desondanks zet ik toch kinderen op deze kutwereld, wetend dat er een kans bestaat dat zij het leven op een gegeven moment óók kut zullen vinden - omdat ík me dan wat beter zal voelen en eindelijk wat zingeving heb." Dat vind ik een "ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken"-mentaliteit - of mis ik hier soms iets?

In ieder geval vind ik dus dat als je kleine kinderen hebt, je maar moet wachten met je zelfdoding tot de kinderen volwassen (18 jaar) zijn, of zelfs totdat je niet meer financieel voor ze verantwoordelijk bent (21 jaar). Dat lijkt me toch het minste dat je kunt doen voor ze: een echt goede ouder offert zich namelijk zo veel mogelijk op voor de kinderen. Maar de mate waarin dat mogelijk is verschilt van persoon tot persoon, en meneer Kamerling was helaas niet sterk genoeg om voor zijn kinderen door het vuur te gaan. Zijn dood heeft ongetwijfeld een grote impact op ze, en ik hoop dat ze niet voor de rest van hun leven getraumatiseerd zullen zijn. Onderzoek wijst namelijk uit dat mensen waarvan minimaal één ouder door zelfdoding om het leven is gekomen, een verhoogde kans op depressies en zelfdoding hebben dan mensen waarvan de ouders door andere omstandigheden om het leven zijn gekomen (zoals een ongeluk, of een dodelijke ziekte); ik hoop dus dat Kamerlings dood niet het begin is van een levenslange neerwaartse spiraal voor zijn kinderen.

Citaat:
Jon schreef:
Zelfs als het kutkinderen blijken te zijn?
Kutkinderen worden niet uit zichzelf kutkinderen, want kinderen voeden zichzelf natuurlijk niet op. Dat is puur en alleen te wijten aan je eigen tekortkomingen als ouder, aan je gebrek aan goed ouderschap en inzicht. Dus dan moet je ook maar op de blaren gaan zitten, want jíj hebt je die kinderen aangeschaft en ze gemaakt tot wat ze zijn. De kinderen zijn en blijven dus onschuldig in dezen. Een ouder moet wel zijn verantwoordelijkheid nemen (en niet alleen de lusten willen hebben en de lasten op anderen afwentelen), want anders had die in de eerste plaats al nooit ouder mogen worden.

Citaat:
HomoSignificans schreef:
Zoals al een aantal malen gezegd is, is het wel egoïstisch, anderen oonodig bij je dood te betrekken. Helaas zijn in Nederland de veel vergiften verboden, om het mensen maar zo moeilijk mogelijk te maken. Dus wat dat betreft kan ik wel begrijpen, waarom mensen toch maar voor de trein springen.
Dat is waar, alle mogelijkheden voor een zachte dood (zoals een overdosis morfine) worden niet-terminale mensen onthouden door bijvoorbeeld de overheid en de maatschappij, waardoor alleen pijnlijke en vaak 'messy' methoden overblijven. Toch blijven er genoeg mogelijkheden over om in de privésfeer een einde aan het eigen leven te maken (zoals ophanging), waardoor publieke methoden zoals voor de trein springen mijns inziens eigenlijk nooit gerechtvaardigd of een excuus mogen zijn voor/vanwege het ontbreken van zachtere methoden.

Als de mensheid wat humaner was en het basisrecht op eigen levensbeëindiging voor iedereen erkent en als gevolg daarvan de middelen voor een zachte dood ter beschikking stelt, zou niemand (die het hart op de juiste plaats heeft) meer in het geheim (als een dief in de nacht) op een pijnlijke manier hoeven te sterven. Men kan dan gewoon waardig afscheid nemen van de naasten zoals dat nu alleen bij terminaal zieken mogelijk is, en dan de wereld verlaten op een manier die voor alle betrokken partijen het minst traumatisch en meest vredig is. Alleen sadisten zouden dan nog bijvoorbeeld voor een trein willen springen en andere mensen daarmee schade willen berokkenen. Sadisten zullen er altijd zijn, dus compleet uitfilteren kan men dit soort gruwelijke publieke methoden niet - maar met de beschikbaarheid van zachtere methoden zou het aantal wel drastisch verminderen ten opzichte van wat nu het geval is.

Dus eigenlijk heeft bijvoorbeeld de overheid en de maatschappij er zélf schuld aan dat er momenteel een klimaat heerst waarbij mensen zich genoodzaakt zien om bijvoorbeeld voor de trein te springen (en anderen daarmee helaas schade berokkenen). Dit komt onder andere doordat er nog altijd een taboe hangt rondom zelfdoding, wat grotendeels te danken is aan het christendom dat de westerse wereld eeuwenlang in zijn greep heeft gehad (en op sommige fronten nog steeds invloed heeft, al dan niet indirect). Als dit onderwerp bespreekbaarder wordt zal het aantal zelfdodingen per jaar toch wel iets verminderen: het taboe zorgt er immers voor dat veel mensen uit schaamte alleen met hun suïcidaliteit blijven zitten. Door het taboe denken mensen dat openlijk praten over zelfdoding de kans op zelfdoding alleen maar verhoogt, maar het tegendeel is waar: er niét over praten, waardoor de potentiële zelfdoder in eenzaamheid en schaamte met zijn problemen blijft worstelen, dát verhoogt de kans juist.

Over het onderwerp kunnen praten is dus essentieel. Als er dan ook nog zachtere methoden beschikbaar worden voor het inmiddels kleiner geworden percentage mensen die écht zeker weten dat ze niet meer willen of kunnen leven, zal zelfdoding steeds minder een traumatisch en disruptief iets worden voor de naaste omgeving en voor de maatschappij als geheel. Is dat niet gewoon beter dan de huidige stand van zaken, die mensen dwingt tot pijnlijke en traumatische methoden? Het lijkt bijna alsof mensen vinden dat doodgaan pijn moét doen voor eenieder die niet terminaal ziek is, alsof een zelfdoder geen vredig einde verdient. Dus basically wenst men een ander mens dan willens en wetens pijn toe: is dát niet hetgeen dat wérkelijk ziek en barbaars is, inplaats van dat de wens tot zelfdoding dat is?

Citaat:
HomoSignificans schreef:
In elk geval is zelfmoord geen goede oplossing van de overbevolking. De enige goede oplossing is, dat er minderen kinderen geboren worden. Zodra mensen gemiddeld minder dan twee kinderen krijgen tijdens hun leven, zal de wereldbevolking langzaam afnemen. Het duurt nog wel even voor het zover is. In feite werkt massale moord helemaal niet, aangezien de levenden dan gewoon wat extra kinderen krijgen.
Volgens welk mechanisme stimuleert de dood van sommige mensen anderen tot het krijgen van meer kinderen, in een wereld die reeds overbevolkt is? Zit je hier bijvoorbeeld aan de naoorlogse babyboom te denken? Ik dacht dat die juist te wijten was aan het feit dat mensen en masse het krijgen van kinderen hadden uitgesteld tot ná de oorlog, omdat ze het oorlogsklimaat begrijpelijkerwijs geen veilig klimaat vonden om kinderen in te krijgen.

Citaat:
HomoSignificans schreef:
Dit klopt maar gedeeltelijk, Er zijn heel veel mensen die zelfmoord plegen in een opwelling, of althans een poging wagen, en die de opties niet alle goed overwogen hebben en de gevolgen niet (geheel) overzien.
Het klopt heel zeker dat er een aanzienlijk aantal mensen zijn die niet helder genoeg nadenken om te kunnen beslissen over de vraag of het beëindigen van het eigen leven verstandig is. Ik heb me in mijn stukken tekst vooral geconcentreerd op niet-terminale mensen die wél rationeel een beslissing over hun levensbeëindiging kunnen nemen of hebben genomen, en voor hen vind ik ook dat niemand het recht heeft om hen dat fundamentele basisrecht te ontnemen. Vanwege het huidige taboe rondom zelfdoding, waarbij men vindt dat zelfdoding per definitie onnatuurlijk is, is men geneigd om iedereen die aan zelfdoding denkt, te bestempelen als iemand die niet helder kan nadenken en dus wilsonbekwaam is (zelfs terminaal zieken moeten zich eerst langdurig bewijzen). Want het leven is oh zo verschrikkelijk "Sound of the Music"-achtig leuk, dat als je daar anders over denkt, dan moet er wel iets goed mis met je zijn. Kortom: men generaliseert en scheert de mensen met een doodswens over één kam. Het is dan heel gemakkelijk voor de gevestigde orde om onder die noemer van wilsonbekwaamheid de controle over iemands leven over te nemen, want ze hebben vrijwel iedereen aan hun kant (het gros van de bevolking kijkt niet verder dan hun neus lang is en denkt dus niet al te diep na over bijvoorbeeld zelfdoding, ze maken zich ervan af met cliché-uitspraken die vaak van vooroordelen getuigen). Je staat dus vrijwel machteloos als je rationeel bent, niet-terminaal ziek bent en een doodswens hebt, want jij bent maar in je uppie en zij in de meerderheid. Als gevolg daarvan moeten zulke mensen in het allerdiepste geheim, als een dief in de nacht en in alle eenzaamheid, hun leven beëindigen met methoden die vaak weinig vredig of pijnloos zijn.

Maar wat ik dus eigenlijk wil zeggen, is dat de gevestigde orde misbruik maakt van hun machtspositie door de feiten te verdraaien. Ze zeggen dat iedereen die serieus overweegt om zijn leven te beëindigen en niet terminaal ziek is, per definitie niet helder kan nadenken en dus wilsonbekwaam is. Dat is een regelrechte generalisering die ook nog eens misleidend is, wat mij betreft. Ik denk dat het werkelijke aantal mensen dat in niet-heldere toestand het leven beëindigt, veel lager ligt dan de gevestigde orde graag wil laten voorkomen. De media dragen daar ook hun steentje aan bij; ze verslaan alleen de extremere zelfdodingen (zoals voor de trein springen, wat een methode is waarvoor vooral niet-rationeel nadenkende mensen lijken te kiezen) en zeggen niets over de zelfdodingen die rationeel en in alle rust thuis geschiedden (omdat dat simpelweg niet nieuwswaardig is, blijkbaar). Zo krijgen mensen een verkeerd en zwart/wit beeld van zelfdoding en weten ze niet beter dan dat het alleen gebeurt wanneer mensen wilsonbekwaam zijn. Dat vind ik op zich jammer, want dat zorgt er alleen maar voor dat mensen met een doodswens gestigmatiseerd worden en onbegrepen blijven - je helpt vooral de rationele mensen er niet mee als je zegt dat ze wilsonbekwaam zijn en je ze vervolgens platspuit met medicijnen of ze tijdelijk in een mentaal hospitaal opsluit. Die worden er in de regel ongelukkiger van en worden zo indirect alleen maar meer gestimuleerd om er een einde aan te maken. Dat vind ik persoonlijk geen menselijke gang van zaken; sterker nog, het doet me ergens denken aan "One Flew Over The Cuckoo's Nest" en ook aan de misstanden uit totalitaire regimes.

Citaat:
HomoSignificans schreef:
Ik vind het geoorloofd, dat anderen zich met de keuze bemoeien, aangezien ook zij erdoor getroffen zullen worden, en ze wellicht met andere ideeën komen of een nog niet overwogen optie zien. Misschien zijn de problemen op een andere manier op te lossen, en dus moet erover gesproken kunnen worden.
De voornaamste reden voor een ander om zich er mee te bemoeien, is dus dat ze er zelf door 'getroffen' zullen worden. Dat is dus eigenbelang, ergo egoïsme.

Voor de naaste omgeving kan ik het nog wel enigszins begrijpen, dat zij enige zeggenschap willen hebben. Van de overheid of maatschappij vind ik het echter onbegrijpelijk, zoals we bijvoorbeeld hebben kunnen zien in landen waar euthanasie verboden is. Daar haalt eens om de zoveel tijd een zeer schrijnend geval het nieuws, vraagt diegene de overheid om toestemming voor een zachtaardige dood, en wordt de persoon dit onthouden omdat de overheid het bijvoorbeeld moreel onverantwoord vindt of het uit religieuze beweegredenen niet goedkeurt. Een goed voorbeeld vind ik de Franse Chantal Sébire, waarbij president Nicolas Sarkozy weigerde om haar toestemming te verlenen voor een zachtaardige dood. Wie is de overheid om daar over te mogen oordelen, en om überhaupt te denken dat ze zeggenschap in iemands levenseinde hebben? Een mens is toch geen eigendom van de overheid en/of de maatschappij, of wel soms? Het enige belang dat de overheid erbij heeft om iemand levend te houden, is het belastinggeld dat ze van die persoon ontvangen (op een andere manier wordt de overheid niet door iemands dood 'getroffen'). En dat is toch wel dieptriest, of niet?

Ik vind dus dat de overheid en de maatschappij met hun klauwen van iemands levenseinde af moeten blijven - dit bij een rationeel en niet-terminaal persoon met een doodswens, maar al helemaal bij een terminaal ziek persoon met een doodswens. Ze schijnen te denken dat kwantiteit (oftewel, lengte van het leven) vóór kwaliteit gaat: als dat hun mening is, prima, die mogen ze gerust hebben. Maar dring die dan niet op aan iemand die van mening is dat kwaliteit vóór kwantiteit gaat! Ze hebben niets te zoeken in andersmans leven, hebben ze niet al hun handen vol aan hun eigen levens?! Blijkbaar willen ze de held uithangen, want dat kom je ook vaak genoeg tegen... mensen die jou gedurende je leven helemaal links laten liggen, maar op het moment dat ze er achter komen dat je dood wilt, komen ze ineens tevoorschijn (soms zelfs wildvreemden) en 'geven' ze opeens om je en proberen ze je te 'redden' met clichés als "Zelfdoding is egoïstisch", "Het is een permanente oplossing voor een tijdelijk probleem" en "Je lichaam is niet van jou, maar van God. Je komt in de hel als je er een einde aan maakt." Als ze dan de indruk hebben gekregen dat je van gedachten veranderd bent en voorlopig nog niet dood wilt, verdwijnen ze weer even snel als dat ze gekomen zijn, omdat ze hun heldendaad hebben verricht en 'gerustgesteld' zijn. Geloof me, ik heb dit vaker gezien bij mensen die ik ken en die overwogen hadden om hun leven te beëindigen; op den duur werden die ook weer in de steek gelaten, op een select groepje mensen na. Het is een beetje net als met media-aandacht: hoeveel zogenaamde 'vrienden' komen er dan wel niet tevoorschijn, die even aan de krant vertellen hoe goed ze je al dan niet 'kennen' en je dit of dat hebben zien 'doen'? Als de media-aandacht verdwijnt, verdwijnen die mensen ook weer; het zijn allemaal fakes die even op zoek zijn naar hun '15 minutes of fame.' Hetzelfde geldt voor de zogenaamde 'weldoeners' die ingrijpen wanneer ze zien dat iemand serieus overweegt om er een einde aan te maken, die zijn net zo arrogant als christenen die te pas en te onpas op kruistocht gaan en iemand proberen te 'redden' door te proberen deze persoon tot het christendom te laten bekeren.

Ik zou willen dat de overheid en de maatschappij zogenaamd "pro-choice" werden (dat is een meer neutraal standpunt, waar je respecteert dat iemand de baas is over zijn eigen leven en dus ook zelf zijn keuzes mag maken), inplaats van dat ze louter "pro-life" zijn (en dit op iedereen forceren) en iedereen die eigenlijk "pro-choice" is meteen als "pro-suicide" bestempelen (zo zwart/wit is dat allemaal namelijk helemaal niet). Als ze daar eens mee stopten, stopten met het verspreiden van al die misinformatie waarmee ze de huidige vooroordelen en de taboesfeer over zelfdoding in stand houden, dan zouden we al een heel eind op weg zijn naar een normaal en rationeel debat over zelfdoding. Met de huidige situatie is dat namelijk niet of amper mogelijk, ook omdat het gros zich teveel door vooroordelen en vooral emoties laat leiden. En zeg nou zelf, kun je werkelijk een puur rationele beslissing maken of standpunt innemen over een onderwerp, als je je vooral door vooroordelen en emoties laat leiden? Dus wat mij betreft is er nog veel werk aan de winkel; er zou een objectieve overheidscompagne moeten komen die zelfdoding aan de kaak stelt en álle mogelijke standpunten belicht (dus niet alleen maar de positieve, knuffelige "pro-life" standpunten), want anders kunnen we nog héél lang wachten voordat er ooit een eerlijk, open, objectief en rationeel debat over zelfdoding komt (omdat de huidige neiging van de maatschappij vooral is om zelfdoding weg te moffelen onder het vloerkleed).