Iris (een poging tot het gezamenlijk analyseren van een gedicht)
 

Iris

Ik ben geboren uit zonnegloren
En een zucht van de ziedende zee,
Die omhoog is gestegen, op wieken van regen,
Gezwollen van wanhoop en wee:
Mijn gewaad is doorweven met parels, die beven,
Als dauw aan de roos, die ontlook,
Wen de dagbruid zich baadt en voor ’t schuchter gelaat
Een waaier van vlammen ontplook.

Met tranen in ’t oog, uit de diepte omhoog,
Buig ik ten kus naar beneden:
Mijn lichtende haren befloersen de baren
En mijn tranen lachen tevreden:
Want diep in de zee, splijt de bedding in twee
Als mijn kus de golven doet gloren…
En de aarde is gekloofd en het lokkige hoofd
Van Zefier doemt lachend te voren.
Hij lacht… en zijn zucht jaagt, mij arme, in de lucht,
En een boog van tintlende kleuren
Is mijn spoor, als ik wijk naar het droomerig rijk,
Waar ik eenzaam om Zefier kan treuren.
Hij mint me als ik hem…, maar zijn lach, zijn stem,
Zijn kus… is een zucht: wij zwerven
Omhoog, omlaag; wij willen gestaâg,
Maar wij kunnen nòch kussen, nòch sterven. –

De sterveling ziet mijn aanschijn niet.
Als ik uitschrei, hoog boven de wolken,
En de regenvlagen met ritselend klagen
Mijn onsterflijken weedom vertolken.
Dan drenkt mijn smart het dorstende hart
Van de bloem, die smacht naar mijn leed,
En met dankend blik naar mij opziet, als ik
Van weedom het weenen vergeet.
En dán verschijn ik door ’t nevelgordijn,
Dat mijn Zefier verscheurt, als hij vliegt –
Somber gekromd… tot de zonneschijn komt
En op ’t rag mijner wieken zich wiegt.
Dan zegt op aarde, wie mij ontwaarde:
‘De goudene Iris lacht!’…
En stil oversprei ik de vale vallei
Met een gloed van zonnig smaragd. –

Mijn handen rusten op de uiterste kusten
Der aarde, als, in roerloos peinzen,
-Eén bonte gedachte- ik mijn liefde verwachte…
Die mij achter de zon zal doen deinzen.
‘k Zie ’s nachts door mijn armen de sterren zwermen
En het donzige wolkengewemel,
En de maan, die mij haat en zich koestert en baadt
In de zilveren lach van den hemel. –
Mijn pauwepronk… is de dos, dien mij schonk
De zon, om den sterfling te sparen,
Wien mijn lichtlooze blik zou bleeken van schrik
En mijn droeve gestalte vervaren.
Nu omspan ik den trans met mijne armen van glans,
Tot mij lokt Zefier’s wapprend gewaad,
En ik henenduister naar ’t oord, waar de luister
Der lonkende zon mij verlaat. –

Ik ben geboren uit zonnegloren
En een vochtige zucht van de zee
Die omhoog is gestegen, op wieken van regen,
Gezwollen van ’t wereldsche wee. –
Mij is gemeenzaam, wie even eenzaam
Het leven verlangende slijt,
En die in tranen zijn vreugde zag tanen…
Doch liefelijk lacht, als hij lijdt!


Opmerking: vanaf de 2e regel en daarna tot het eind van de eerste strofe om en om is er steeds een regel ingesprongen. In strofe 2 gaat het om de eerste regel en vanaf daar ook verder om en om. Dit is echter (en helaas) niet te zien op het scherm.

Wat is mijn idee?

Dit gedicht las ik dinsdag op mijn hoorcollege. Het gedicht is van Jacques Perk, een dichter die behoorde bij de stroming van de Tachtigers (rond 1880). Op 22jarige leeftijd overleed hij en hij liet veel gedichten achter, waaronder de beroemde Mathilde-cyclus en dit gedicht, Iris.

Het leek mij leuk om met elkaar, online, over dit gedicht te praten en het te analyseren. Zelf heb ik het gedicht al voor een deel geanalyseerd, maar dat zal ik nu nog posten.

Het lijkt mij namelijk handig om eerst eens te bedenken wie Iris nou eigenlijk is. En waarom denk je dat? (geef tekstfragmenten!) En als je het gedicht helemaal gelezen hebt: wat vind je ervan?

Om het niet te laten mislukken, zou het fijn zijn als er alléén ontopic gereageerd wordt. Offtopic (ook al is het maar een klein beetje) verwijder ik meteen. Een discussie mag natuurlijk wel, maar dan alleen als het met het gedicht en de analyse te maken heeft.

Dus... beantwoord nu de volgende vragen:

1. Wie is Iris?
2. Waarom denk je dat? (geef tekstfragmenten!)
3. Wat vind je van het gedicht?

:)

Wie is iris?

Een regenboog

Waarom denk je dat

Al Gezien de fragmenten:

"Ik ben geboren uit zonnegloren
En een zucht van de ziedende zee,
Die omhoog is gestegen, op wieken van regen"

Mijn gewaad is doorweven met parels, die beven,
Als dauw aan de roos, die ontlook,
Wen de dagbruid zich baadt en voor ’t schuchter gelaat
Een waaier van vlammen ontplook."

en zo nog wel meer fragmenten

Wat vind je van het gedicht?

Geweldig hoe het in zijn implicietheid en met de talloze beeldspraken in een zo mooi lopend jasje is gestoken.


ps: De regenboog zou als metafoor gebruikt kunnen zijn voor z'n liefde, Iris.

Zefier is natuurlijk de wind. Het Griekse Zephyros betekent (westen)wind.

Daarnaast kan je het zien aan
"en zijn zucht jaagt"

3. Wat vind je van het gedicht:

Het is een prachtig beeldend en voortreffelijk lopend gedicht, maar ik vind dat hij wel heel veel woorden nodig heeft...
Persoonlijk hou ik meer van de directere poezie, maar als ik alleen maar een derde van zijn talent met woorden had, was ik een gelukkig man.

Ik vond vooral het metrum zo voortreffelijk! :) Het maakt het gedicht vloeiend en dat past heel goed bij de inhoud.

Begrijpen de stervelingen goed wat er met Iris aan de hand is?

Tot nu toe zijn alle antwoorden goed overigens. (y)

"De sterveling ziet mijn aanschijn niet"