Iemand, u of ik, komt dichterbij en zegt...
 

Iemand, u of ik, komt dichterbij en zegt: 'ik zou eigenlijk willen leren leven'. Zo klinkt de aanhef van 'Spectres de Marx' , een van de hoofdwerken van je onlangs overleden filosoof Jaques Derrida. Ik ben blijkbaar nogal onder de indruk van hem, aangezien dit al de tweede keer is dat ik een referentie naar hem maak op mijn weblog.
Is leven dan iets wat je kan leren? Volgens Derrida zelf betekent 'leren leven' vooral ook 'leren sterven'. Angst voor de dood is van nature aanwezig in ieder mens. Ons dierlijk instinct vertelt ons namelijk dat we moeten overleven. En sinds de dood de grootste vijand van het leven is, proberen wij hem op afstand te houden en onze ogen ervoor te sluiten. Leven en dood zijn met elkaar verbonden als de twee zijden van een vel papier. De kunst van het leven betekent dus rekenschap geven van de sterfelijkheid, het volledig kunnen accepteren dat er zoiets bestaat als het absolute niets. Het ervan bewust zijn dat het leven tijdelijk is. Pas als men dat feit kan accepteren kan men beginnen met leven.
Ik ben me er volledig van bewust dat het leven één groot leerproces is. Elke dag in zijn leven leert een mens nieuwe dingen. Hij leert voor zichzelf te zorgen, andere mensen met respect behandelen, andere mensen liefhebben, zichzelf liefhebben enzovoorts. Voor de meeste mensen is dit niet zomaar iets vanzelfsprekends maar moet het aangeleerd worden, met vallen en opstaan. Maar kan men het leven zelf wel leren? Het leren leven is niet hetzelfde als het leren over leven. Het 'leren leven' is slechts in beperkte zin iets waar anderen je bij kunnen helpen en tegelijk zijn de anderen onmisbaar in het leerproces. Iemand zegt: 'ik zal je leren leven' zegt: 'ik zal je vormen' of dwingender: 'ik zal je dresseren'. Dresseren zoals dat bij een paard gebeurd, het afnemen van de natuurlijke wil en mogelijkheden van het dier en het dier in een vorm gieten zoals de anderen willen dat het dier is. Een mens leert 'door' anderen, en niet 'van' anderen. Het 'leren leven' is ook niet een proces wat de meeste mensen binnen hun leven kunnen voltooien. Een oude man op zijn sterfbed die beweert dat hij tegen het einde van zijn leven eindelijk heeft 'leren leven' zit te smachten om dood te gaan. Of heeft een heleboel dingen gemist. Als 'leren leven' al iets is wat in de praktijk mogelijk is kan dat impliceren dat er maar één goede manier is om te leven. Dat het leven vaste spelregels heeft en dat afwijkingen daarop het leerproces slechts in de weg staan. Het kan impliceren dat er maar één, of in ieder geval een zeer beperkt aantal manieren zijn om het spel op de goede manier te spelen.
Goddank is het leven niet zo saai dat vaste regels volstaan over hoe het te doorlopen. En iets wat niet leeft kan niet leren dus misschien is de conclusie simpel en zoiets als 'Leven kun je niet leren, want het leven maakt het leren pas mogelijk'.

Mee eens? Is het leven iets wat je kan leren? Bestaat er zoiets een ideaalvorm van leven? Of is leren leven zoiets als leren schrijven, er bestaan wel vaste regels bij wijze van conventie, maar je bepaald zelf hoe nauw je het daar mee neemt en hoe mooi en sierlijk je je letters maakt,?

Ik vind het een beetje vaag. Natuurlijk heb je zelf deels in de hand hoe welvarend je leeft, als dat is wat je bedoelt.

nope dat bedoel ik niet. read again.

Nu ja, een 'ideaalvorm' van leven is een leven waarin zo veel mogelijk behoeften worden bevredigd. Wat dat precies inhoudt is over te discussiëren.

Het stukje heb ik geschreven voor het krantje van mijn studentenvereniging en is meer bedoeld als een soort inleiding. De vraag staat eronder. Is er een 'beste' manier van leven en zo ja, kan je dat leren?

Mooi en vanuit het hart geschreven. Ik moet zeggen dat ik Derrida meer ken van deconstructie van teksten, dan van deze kant. Blijkbaar moet ik meer van hem lezen.

Deze tekst komt vrij existentieel over. Ik zou bijna zeggen 'typerend Frans'. Kun je leren leven? Nee. Je leeft. Punt. Je kunt niet iets leren dat niet te leren valt; je leeft en daar is niets aan te doen (behalve...). Het lijkt hier eerder om de vrijheid van het individu te midden van anderen te gaan, dan om 'leren leven'. Niemand heeft de waarheid omtrent het leven - wat overigens niet wegneemt dat die niet zou kunnen bestaan (ik bepleit hier dus geen relativisme). Dus 'leren' om te gaan met leven impliceert niet alleen dat dit vooral ook een lijdende vorm van dit werkwoord kent, maar het vloeit er noodzakelijk uit voort, omdat iedereen in zijn zoektocht naar het leven de waarheden van anderen zoekt en opgelegd krijgt. In andere woorden: Je leeft en tijdens je leven leer je verschillende waarheden, omdat ieder een andere heeft. De vraag is hoe je in je leven met die waarheden omgaat: of 'leren leven' een lijdend of bedrijvend werkwoord is - of je je vrijheid grijpt om je eigen waarheid te vinden of een waarheid laat opleggen. Kun je leren leven? Nee. Je leeft. Kun je leren leven in vrijheid naar eigen waarheid? Ja, mits je beseft dat je je eigen waarheid dient te vinden.

Er worden zo veel mogelijk behoeften bevredigd als je er zo veel mogelijk onderdrukt. Het 'beste' leven is dus een leven waarin alleen primaire behoeften worden bevredigd, waar je moet denken aan eten, drinken, onderdak, seks, vrije tijd, intellectuele en culturele ontwikkeling, et cetera. Je wordt m.i. het gelukkigst als je niet ambitieus bent en geen onnodige deadlines voor jezelf stelt, of onnodige doelen in het leven zoals "ik wil beroep X worden" of "ik wil trouwen en 3 kinderen krijgen".

Ik geluk behoeftebevrediging?

Deze logische constructie moet je me toch even uitleggen. Ik denk niet dat bevredigen hetzelfde resultaat geeft als onderdrukken.

Het bevredigen van 'hogere' behoeftes zoals een mooi huis of een dure vakantie dragen dus niet bij aan een toename van geluk?

Maar je denkt dus dat er zoiets als het 'beste' leven bestaat, en dat de manier om dat te leren is zoveel mogelijk behoeftes te onderdrukken dan wel te bevredigen? Dat klinkt nogal ascetisch en christelijk als ik het zeggen mag :)

Hmm, is dat wel zo? Hoe bedoel je vrijheid? Vrijheid als in je eigen leven inrichten, of vrijheid als in je gelooft wat je wilt geloven?

In het geval van het eerste lijkt het me vrij moeilijk zolang je binnen een maatschappij leeft die wel bepaalde eisen aan je stelt(belasting betalen, niet stelen, geen geweld plegen, dat soort dingen).

In het geval van het tweede kun je wel gelijk hebben.


Leren leven lijkt me inderdaad moeilijk aangezien je dat pas kunt leren als je leeft. Of er een beste manier is om te leven? Mja, dat weet ik niet, ik ben geneigd om te zeggen van wel, maar ik heb geen idee waaraan we dat leven nou zouden kunnen herkennen.

Intellectuele ontwikkeling is toch geen primaire behoefte?

Een vrijheid, die voortkomt uit het besef dat anderen je de waarheid vertellen, maar dat dit niet persé de waarheid hoeft te zijn (nogmaals: ik predik hier geen relativisme). Gevolg: je kunt leren leven met een eigen verworven vrijheid, vrij van opgelegde waarheid, op zoek naar je eigen waarheid. Vandaar dat ik dit ook een existentieel aandoende tekst noem.

Ah, op die manier, dan ben ik het wel met je eens :) .

Zeker is behoeftenbevrediging geluk. Dat zulks banaal klinkt verhoogd zijn plausibiliteit slechts. :)

Verhoogt. ;)

Hey MickeyV, hoe's't met de woordenschat? :)

Ik richt mij hier niet op de vraag of behoeftebevrediging gelukmakend is of niet, maar of het de enige vorm van geluk betreft, zoals Mephostophilis mijns inziens impliceert.

Ik denk dat geluk een combinatie is van twee factoren. Aan de ene kant de bevrediging van je behoeften en aan de andere kant de beperking van het aantal behoeften dat je hebt. Dat klinkt misschien paradoxaal, maar hoeft het niet per se te zijn.

Misschien kunnen we iets meer ontopic proberen te blijven? Een discussie over wat geluk eigenlijk is hebben we al in meerdere andere topics gehad. Mephostophilis, kan je nog even reageren op mijn puntjes van boven?

Behoeftebevrediging brengt niet altijd geluk. Bij geluk wordt altijd altijd een behoefte bevredigt wordt. Maar dat geldt omgekeerd niet; als een behoefte bevredigt wordt, betekent dat niet altijd geluk. Een uitleg:

Je zegt onder meer dat geluk uit de beperking van het aantal behoeften voortkomt - volgens mij een boeddhistische inslag. Komt die beperking uit jezelf, dan is dat inderdaad - zoals je zelf stelt - paradoxaal. Want waarom zou ik in mijn zoektocht naar geluk mijn behoefte onderdrukken, als ik weet dat de bevrediging mij geluk zal brengen (uitgaande van jouw premisse)? Een verklaring zou kunnen liggen in de wetenschap (eigenlijk: gok) dat de behoefteonderdrukking mij een groter geluk zal verschaffen, dan de directe bevrediging van mijn behoeften op dit moment. Maar brengt mij dit geluk? Ik denk van niet. Het brengt mij bevrediging en een aangenomen uitzicht op een staat van geluk- wat mij een zeker gelukkig gevoel geeft, maar gelukkig ben ik niet, want dat komt later, weet ik op dat moment.

Anderszijds: komt die beperking niet uit jezelf, dan komt die noodzakelijk van buitenaf, bijvoorbeeld onder sociale druk. Dat zou betekenen dat dergelijk conformisme geluk brengt; dat mijn behoeftebeperking, die door anderen is opgelegd, mij geluk brengt in relatie met de situatie waarin ik mij niet zou conformeren. Met andere woorden: het onbevredigd laten van mijn behoefte, bevredigt een grotere behoefte, namelijk acceptatie door anderen.
Maar brengt deze behoeftebevrediging mij geluk? Mijns inziens niet. Het bevredigt mijn behoefte, maar het brengt mij niet geluk. Ik zou gelukkig zijn als ik mijn eigen keuze zou kunnen maken, zodat ik mijn geluk kan bevorderen - maar dat is hier niet het geval.

In dat geval is een commentaar op mijn eerste post niet teveel gevraagd, me dunkt.

Ik denk dat je geluk kunt beschouwen als een soort van 'percentage' van behoeften dat bevredigd wordt. Dat is dus op twee manieren te beïnvloeden: door er voor te zorgen dat het aantal behoeften laag is, en die behoeften zo goed mogelijk worden bevredigd.

Citaat:

Het bevredigen van 'hogere' behoeftes zoals een mooi huis of een dure vakantie dragen dus niet bij aan een toename van geluk?

Dat zou kunnen, maar wanneer men bijvoorbeeld arm is en naar een mooi huis verlangt wordt men niet gelukkiger doordat men het dure huis nooit krijgt.

Citaat:

Maar je denkt dus dat er zoiets als het 'beste' leven bestaat, en dat de manier om dat te leren is zoveel mogelijk behoeftes te onderdrukken dan wel te bevredigen? Dat klinkt nogal ascetisch en christelijk als ik het zeggen mag :)

Niet zo zeer een 'beste' leven als wel een 'beter' leven; wat een 'beste' leven in zou kunnen houden is nogal vaag.

Het bevredigen van behoeften brengt niet in evenredige mate geluk met zich mee. Een voorbeeld: drie keer per dag een flinke partij neuken brengt relatief veel geluk met zich mee, doordat er veel endorfine vrijkomt in het lichaam en daardoor het beloningscentrum in de hersenen actief wordt. Dan kan weliswaar tot verslaving leiden (zoals in mijn geval) maar indien de behoefte periodiek bevredigd wordt is dat geen probleem. Regelmatig eten en drinken brengt ook geluk met zich mee. Dat komt omdat het in dit geval gaat om ononderdrukbare behoeften - behoeften die je wel moet bevredigen simpelweg omdat je hersenen er anders voor zorgen dat je minder gelukkig wordt.

Een ander voorbeeld. Iemand zou bijvoorbeeld de behoefte kunnen hebben zo veel mogelijk macht te verwerven. Echter, uit onderzoek blijkt dat dit veel stress met zich meebrengt en mensen hier niet direct gelukkiger van worden; dominante mannen proberen slechts veel macht te vergaren teneinde zo veel mogelijk vrouwen te neuken - zo laat een evolutionaire analyse ons zien. Het bevredigen van deze behoefte leidt dus niet tot meer geluk als de man zonder de macht ook aan zijn trekken komt.

Je voorbeelden zijn weer uit het leven gegrepen ;), maar ik mis een beetje je punt. Misschien dat je die nog even kort kunt bewoorden?

Dat het bevredigen van een behoefte niet per definitie geluk met zich mee hoeft te brengen, en als dat wel zo is, dat niet altijd in dezelfde mate is.

Het probleem is natuurlijk dat het lastig te bepalen is welke behoeften belangrijk zijn. Misschien is dat het 'leren leven'. ;)

Tja, en dat 'belangrijk zijn' zou dan betekenen dat je een standaard hebt, waaraan je kan afmeten welke keuze beter zou zijn.

Op jouw eerste post heb ik eigenlijk niet zo veel aan te merken. Ik denk dat je wel gelijk hebt met wat je zegt. Ik moet trouwens wel zeggen dat ik de referentie naar grammaticale werkwoordsvormen een nogal onduidelijke manier van argumenteren vind binnen een filosofische dischussie. Het past niet echt binnen het 'filosofisch vocabulaire' ;) Maar ik snap wel wat je er mee bedoelt.

Misschien dat ikj inderdaad beter kan vragen: 'kun je leren 'goed' te leven?'

Ja en Nee.

Nee met betrekking tot het feit ,dat er bij leven in het algemeen geen sprake is van "goed" of "slecht". Alleen wezens met een moraliteit of geweten spreken in deze termen.

Ja , omdat de mens een moreel verantwoord dier is met een behoorlijk inlevingsvermogen. Zoals alluman al eerder zei is dit afhankelijk van de maatstaven die je jezelf stelt. Of je "goed" leeft , bepaal je eigenlijk zelf. Je eigen geweten of moraliteit "vertelt" je of je het "goed" doet of niet. Dit kan natuurlijk altijd afwijken van de moraliteit of maatschappelijk geweten van de maatschappij waarin je leeft.

uiteindelijk voel jezelf of je "goed" leeft of niet . Als je vind van niet , dan zal je waarschijnlijk verandering brengen in de situatie (of niet , en blijf je in je eigen vicieuze cirkel verder dolen) ;)

Hè, wat bedoel je hiermee?

Het onderscheid tussen lijdend en bedrijvend werkwoord is mij niet helemaal duidelijk. Misschien komt dit wel door mijn gebrekkige kennis van Nederlandse grammatica. Het gebruik van de woorden leidend en bedrijvend werkwoord leid voor mij de aandacht af van het punt waar het werkelijk over gaat, wat me in dit geval overigens wel duidelijk is.

Het punt is al duidelijk, ook als je de verwijzing naar de grammatica weg laat. Grammatica is puur op conventie gebaseerd en komt in het 'filosofisch volcabulaire' eigenlijk gewoon niet voor, mede doordat het onderdeel van de taalwetenschap is. Maar goed, ik zit te mierenneuken :), je punt is erg helder en ik ben het er volledig mee eens.

Ah, ok. Nu is het me duidelijk. Ik moet toegeven dat ik me hier idd een wat poëtische opmaak heb aangewend. Ik zie dat niet als een filosofische belemmering: de filosofie is droog genoeg en er een beetje jeu is nooit weg - maar duidelijkheid boven alles, ok. Overigens zijn filosofie en poëzie (en in bredere zin letterkunde) bedpartners van elkaar. Denk alleen al aan Goethe en Hölderin.

Daar ben ik het absoluut met je eens. Filosofie en poezie zijn zeker sterk met elkaar verweven. Ook ik zie dat niet als een filosofische belemmering. Het zijn de poëtische technieken die filosofische teksten een bijna religieuze en vervoerende dimensie kunnen geven. Echter, ik zie de poezie (óók bij Goethe) meer als een vorm van retorica, hetgeen in mijn opinie door Aristoteles correct als een hulpwetenschap is aangemerkt. Het in een analytische tekst verwijzen naar conventies uit de taalwetenschap vind ik slechts een hoogst ongebruikelijke manier van argumenteren, that's all. :)

zijn we hier nu al over uitgepraat? :(