Onpartijdigheid Nederlandse rechters

[AsianDF]

Opmerkelijk filmpje bij 2vandaag hier of of hier te zien.
Zoals je al in de inleiding kunt lezen zitten er wat krommigheden in het systeem. Het is voor rechters niet mogelijk om ook advocaat te zijn maar andersom is dit wel toegestaan, en het verhaal van de (verzwegen) nevenfuncties waar bij rechters ineens eigenbelang een rol gaat spelen.
Een SP'er die moord en brand schreeuwt, niets nieuws onder de zon maar dit lijkt me toch een kwalijke zaak.

[Californication]

Niet geheel vlekkeloos, maar verrot gaat wel erg ver

[Levitating Nun]

Nee hoor, werkt prima.

[Wawl]

Een zekere partijdigheid is altijd aanwezig, ook bij rechters. Inherent aan hun beroep is echter dat ze dat opzij zetten in arresten op vonnissen die ze wijzen. Een rechter is immers geen machine, maar een gewoon mens.

Ik snap je principe, en het is idd vreemd dat een rechter geen advocaat mag zijn, maar een advocaat wel rechter. Maar het is een beetje overdreven om er zo'n heisa van te maken.

Moet een rechter dan ook gescreend worden op zijn sportieve voorkeuren? Kans is aanwezig dat een Feyenoord-rechter een Ajax-fan die verdacht wordt van moord een stuk sneller veroordeeld! Of seksuele geaardheid natuurlijk, die homo's helpen elkaar altijd onderling! And don't get me started on Jews.


Ja scheve vergelijkingen.

'Nederlands rechtssysteem verrot', wat een drama weer. Dit is al veel vaker in de media geweest. Het gaat in principe om drie vervelende burgers die in hun eigen zaken ongelijk hebben gekregen tot in de hoogste instantie (nota bene zelfs bij het Europees hof voor de rechten van de mens, waar een klacht ex artikel 6 was ingediend, dat wil zeggen een klacht over schending van het fair trial-vereist). Daarom stapt men nu naar de VN, maar dat is eigenlijk geen instantie waar je daar een klacht over kunt indienen omdat het daar geen kennis, geen klachtbevoegdheid en geen jurisdictie over heeft. Maar vooruit.

Nevenfuncties van rechters staan overigens wel vaker ter discussie. Dingen als 'de Nederlandse rechtsstaat schudt op zijn grondvesten' zijn dus ook typische uitspraken van amateurs die de gezaghebbende rechtssociologische literatuur niet kennen. Daar heeft men het 'probleem' namelijk al uitgebreid onderzocht. Waar het in concreto om gaat is dat men vindt dat rechters geen nevenfuncties mogen hebben. Omdat veel mensen niet precies begrijpen hoe het zit met die nevensfuncties zal ik het hier even uitleggen.

In principe hebben we in Nederland twee soorten rechters, namelijk rechters en rechter-plaatsvervangers. De eersten zijn bij koninklijk besluit voor het leven benoemd en hebben het ambt van rechter als hun primaire functie. De tweeden zijn meestal werkzaam als advocaat, maar soms ook als hoogleraar, universitair docent/onderzoeker of als bedrijfsjurist. Ze springen vaak bij als rechter-plaatsvervanger vanwege de overbelastheid van de rechterlijke macht. Het zou immers zonde zijn om niet te putten uit de bron van kwalitatief ontzettend goede juristen (onder de advocaten bij grote wetenschappelijke kantoren in de randstad bevinden zich veel hoogleraren).

De onafhankelijkheid van die rechters-plaatsvervanger is gewaarborgd door een aantal dingen. Ten eerste de mogelijkheid van wraking. Dat is een verzoek dat de advocaat van een partij kan doen als hij vindt dat een rechter niet onpartijdig is. Het wrakingsverzoek wordt beoordeeld door een ander drietal rechters, de zgn. wrakingskamer. Die onderzoekt of de rechter inderdaad ontoelaatbare banden heeft met de zaak die hij moet beoordelen. De tegenhanger daarvan is verschoning, dan verzoekt de rechter zelf een zaak niet te hoeven doen omdat hij erbij betrokkenj is (want rechters krijgen zaken anoniem toegedeeld, dus het kan best dat iemand ineens ziet dat zijn familie erbij betrokken is. Dat zal hij dan weigeren).

Een - algemenere - mogelijkheid is natuurlijk de mogelijkheid van hoger beroep. Een rechter moet rechtspreken volgens de wet. Heeft een partij het gevoel dat de rechter het recht niet goed heeft toegepast, of dat hij een feit heeft overgeslagen of onjuist heeft beoordeeld, dan kan hij in hoger beroep gaan. Daar buigen vijf andere rechters zich over de zaak, die dan helemaal overnieuw wordt beoordeeld. Een rechter die niet onpartijdig was en een feit heeft verdoezeld of niet heeft meegewogen zal dan door de mand vallen. Valt hij niet in hoger beroep door de mand dan is er altijd nog de mogelijkheid van cassatie, zij het dat de toetsing daar beperkt is omdat de Hoge Raad in principe niet naar de feiten mag kijken. Stiekem doet hij dat vaak wel, en ontdekt hij dat een rechter een feitelijk oordeel heeft gegeven waar een luchtje aanzit dan vernietigt hij het vonnis wegens een motiveringsgebrek.

Is er dan nog ontevredenheid over de onpartijdigheid van de rechter, dan kan de partij altijd nog een klacht indienen bij het Europees hof voor de rechten van de mens. Dat Hof onderzoekt dan uitgebreid hoe de zaak is gegaan. Een eerlijk proces is een grondrecht en een onpartijdige rechter hoort daarbij. Stelt het EHRM vast dat er schending van het onpartijdigheidsvereiste is geweest, dan wordt vaak een schadevergoeding toegewezen.

Maar terug naar de rechters-plaatsvervanger. Het zou natuurlijk het allerbeste zijn als er alleen maar beroepsrechters waren die er helemaal geen functies naast hebben. Dat is echter niet mogelijk. De opleiding tot rechter (RAIO) biedt jaarlijks maar plaats aan hooguit enkele tientallen personen. Dat komt doordat de eisen zeer hoog zijn, natuurlijk om de kwaliteit van de rechtspraak te waarborgen. Om die reden is de rechterlijke macht overbelast en onderbezet. Het is dan begrijpelijk dat men advocaten inzet om af en toe bij te springen. Ook ziet men vaak dat emeritus hoogleraren of rechters gevraagd worden.

Zoals ik al zei zijn er dus twee manieren om de onpartijdigheid te waarborgen, namelijk de wraking (materieel) en het appel (procedureel). Waar het om gaat is niet dat de rechter in abstracto onafhankelijk is, want hij heeft altijd wel ergens een kennis zitten die een connectie heeft met een partij als je maar lang genoeg doorzoekt. Het feit dat de rechter moet oordelen over een partij die de achterneef is van een jongen waarmee vroeger de broer van de rechter op voetbal heeft gezeten is natuurlijk geen grond voor wraking.

Voor rechters-plaatsvervanger die advocaat zijn geldt dat die in de regel bij grote kantoren wegkomen. Een rechter-plaatsvervanger die advocaat is gaat echt niet zijn eigen kantoor in diskrediet brengen door in een individueel geval niet onpartijdig te zijn. Bovendien is het voor een advocaat bij een groot kantoor volslagen onbekend welke zaken zijn collega's doen. Mocht hij al een zaak krijgen waar een kantoorgenoot over oordeelt, dan zal hij daar echt niet de naam van het kantoor voor op het spel zetten (dat leidt meteen tot ontslag), meestal wéét hij het niet eens, en als hij er al op gewezen wordt dan zal hij zich hebben verschoond nog voor er überhaupt een wrakingsverzoek is ingediend.

Het gaat er dus om dat er in concreto gekeken wordt naar de positie van de rechter ten opzichte van de zaak. Niet een krampachtig systeem in abstracto om chinese walls op te werpen, maar een systeem van checks and balances die er feitelijk voor zorgen dat de rechter gecontroleerd wordt. Net als je in het staatsrecht niet moet streven naar een krampachtige scheiding tussen de machten, maar je gewoon moet erkennen dat er 'lekken' in de scheidingsmuren zitten en dat je je beter kunt richten op de checks and balances die die onderlinge stromen door de lekken controleren en corrigeren.

Natuurlijk kan het altijd fout gaan. Een wrakingsverzoek kan soms niet worden ingediend omdat een partij pas later op de hoogte komt van een connectie tussen de rechter en de wederpartij, terwijl de rechter in kwestie op zijn beurt pas ná de mogelijkheid tot verschoning ontdekt dat hij in die zaak niet onpartijdig zou kunnen zijn geweest. Daarvoor kan dan altijd nog in hoger beroep worden gegaan en als dat niet mogelijk is kan men altijd nog een klacht bij het EHRM indienen. Dat is ook de normale, juridische weg (de VN heeft hier, zoals ik zei, eigenlijk niets mee van doen). Maar we hebben het dan dus over concrete gevallen, uitglijders die natuurlijk niet zouden moeten voorkomen, maar die onvermijdelijk zijn op een gebied waar mensen werken en dat midden in de samenleving staat.

Het is dus volslagen achterlijk om te roepen dat 'de Nederlandse rechtspraak' niet onpartijdig is, dat 'het Nederlandse rechtssysteem' verrot is of dat alle rechters-plaatsvervangers er maar wat op los rechtspreken en allemaal alleen hun eigen belangen dienen. Degenen die dat zeggen kwalificeren zichzelf automatisch als blaatapen. Prima dat je een mening wilt hebben over een onderwerp waar je niet gigantisch veel van weet, maar als je je daarbij baseert op een uitzending van een niet-juridisch actualiteitenprogramma over drie figuren die in de hele juridische wereld - terecht - beschouwd worden als hysterische dwazen, dan ben je niet slim bezig.

[T_ID]

Wat Nare al zei, het is een hopp koud drukte over niets.


En een SP'er die moord en brand schreeuwt, ach kom op, dat doen ze overal, altijd en werkelijk over alles, dus is het uberhaupt wel het noemen waard?

nare man schreef op 31-07-2005 @ 11:59 :
Hele bericht over etc.

Typ je dat helemaal zelf...

Dat wil ik ook kunnen.

Ik had het al gepost en toen ontdekte ik dat het toch wel een beetje lang was

Nouja, als mensen het lezen ben ik best tevreden. Het gaat erom dat er wel degelijk een 'probleem' is (dat wil zeggen, het werken met rechters-plaatsvervanger is niet de meest ideale situatie). Maar dat is al uitgebreid onderzocht, dat is echt niet iets waar deze SP-er het alleenrecht op heeft omdat hij dat nu even heel stoer op televisie komt vertellen. Het is al jaren onderwerk van discussie in de rechtssociologie. Maar meneer heeft het vast veel drukker met koffie halen in het kamergebouw dan de ontwikkelingen zijn vakgebied (hij is nota bene mr.) fatsoenlijk bij te houden.

Maarja, sommige mensen houden er nu eenmaal rare opvattingen over de rechtspraak op na. Ik heb ook wel eens iemand gesproken die beweerde dat rechters geen politieke voorkeur mochten hebben

[Wawl]

nare man schreef op 31-07-2005 @ 12:22 :
Maarja, sommige mensen houden er nu eenmaal rare opvattingen over de rechtspraak op na. Ik heb ook wel eens iemand gesproken die beweerde dat rechters geen politieke voorkeur mochten hebben

Mag hij die voorkeur ook actief uitdragen?

Waarom niet?

Vanwege de zelfde reden dat personeel in overheidsfuncties neutraliteit moet uitstralen.

Is niet mijn mening, maar zo zou men het onderbouwen.

Nouja, je kunt je ook bij personeel in overheidsfuncties afvragen of dat wel een juiste benadering is. Een ambtenaar heeft ook gewoon vrijheid van meningsuiting. Het is wel de heersende opvatting dat ambtenaren (daaronder vallen ook rechters) zich niet al te uitdrukkelijk moeten uitlaten als dat hun onpartijdigheid mogelijk in gevaar kan brengen. Maar ik denk dat ik daarin minder ver ga dan de heersende opvatting.

Ik vind namelijk dat mensen niet al te krampachtig moeten doen als een rechter of een andere ambtenaar zijn mening ergens over geeft of een politieke kleur laat zien. Immers het is niet de ambtenaar zelf die volledig vrij de beslissing neemt, het is de wetgever die hem zijn bevoegdheidskader geeft. Bij een gebonden beslissing is er überhaupt geen sprake van persoonlijke invloed van de ambtenaar op de beslissing en bij beslissingen met een beoordelingskader (vrije oftewel discretionaire bevoegdheden) wordt de vrijheid van de ambtenaar ingeperkt door het beleid van het orgaan waartoe hij behoort.

Maar het is natuurlijk wel zo dat mensen de indruk kunnen krijgen dat ambtenaren of rechters niet onpartijdig zijn, en die zgn. subjectieve onpartijdigheid valt nu eenmaal ook onder de fair trial-eis die art. 6 EVRM aan de rechtspraak van de lidstaten stelt. Iemand moet ook het gevoel hebben dat hij beoordeeld wordt door een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Maar helaas gaan mensen vrijwel altijd blaten over partijdigheid als ze hun zaak verloren hebben, dat soort rancuneuze figuren hou je altijd.

Het is onzin, idd. Maar gezien de discussie omtrent het dragen van hoofddoekjes door moslima's werkzaam bij overheidsinstanties kan ik me voorstellen dat er veel mensen vallen over de uitgesproken politieke voorkeur van een rechter.

Het is natuurlijk ook een glijdende schaal. Waar is een uitstraling zo indringend dat hij de onpartijdigheid van de rechter in gevaar brengt? Het is in elk geval duidelijk dat de rechter qua uiterlijk in de rechtszaal helemaal neutraal moet zijn. Hoofddoeken, keppels, christelijke symbolen et cetera zijn niet toegestaan en ook de kleding wordt onzichtbaar gemaakt door de toga.

Denkbeelden kun je natuurlijk niet verbieden. Een rechter heeft, ook al is hij totaal niet geïnteresseerd in politiek en religie, altijd wel bepaalde denkbeelden die mee kunnen spelen in zijn oordeel. Hij is immers een mens. In de rechtszaal mag en zal hij die denkbeelden niet ventileren, maar daarbuiten is hij ook gewoon een mens met vrijheid van meningsuiting.

Het is bijvoorbeeld prima toegestaan dat een rechter lid is van een politieke partij. Hij mag best zeggen dat hij meer links-progressief of rechts-conservatief is ingesteld. Hij mag stemmen en gekozen worden (hoewel bepaalde functies, zoals het Kamerlidmaatschap, niet verenigbaar zijn met de functie van rechter. Die zal hij dan tijdelijk neer moeten leggen).

Hij mag ook in een actualiteitenprogramma zijn mening geven over bepaalde wetten, zoals diverse rechters-hoogleraren dikwijls doen. Dat beïnvloedt zijn onpartijdigheid niet. Er zijn immers de controlemechanismen die ik hierboven noemde.

Uitspraken als van de Leidse hoogleraar Paul Cliteur die vindt dat rechters die het niet eens zijn met bepaalde (in dit geval anti-terrorisme) wetgeving moeten aftreden, slaan dus ook werkelijk nergens op. Het staat de rechter volledig vrij buiten ambt uitspraken te doen over de doelmatigheid, de rechtmatigheid of de watdanookheid van een wet. Maar in ambt, in de rechtszaal, mag hij dat niet.

[AsianDF]

Helder, Nare.

Mooi

Je moet het natuurlijk ook een beetje in perspectief zien. Ontevreden rechtzoekenden hou je altijd, mensen die niet kunnen verkroppen dat ze in het ongelijk zijn gesteld. In de ogen van veel particulieren die procederen (zgn. one shotters) is het enige mogelijke gelijk hun eigen gelijk. Ze kunnen niet begrijpen waarom een rechter oordeelt zoals hij doet (civiele vonnissen zijn vele malen ingewikkelder te lezen voor een leek dan strafvonnissen bijvoorbeeld, en die blinken al niet uit in helderheid).

Dan gaan ze dus maar zoeken naar een mogelijke link met de wederpartij, om aan te tonen dat de rechter 'partijdig' was. Maar als je tot aan het EHRM ongelijk krijgt, dan is dat toch wel een sterke indicatie dat je ongelijk hebt. Neem gewoon je eigen verlies als een man en ga verder met je leven. Want het andere, abstractere deel van hun strijd, namelijk het aan de kaak stellen van de figuur van de rechter-plaatsvervanger, is echt niet nieuw. Daar wordt in de literatuur al veel langer over gedebatteerd.

De Nederlandse rechtspraak staat internationaal juist in ontzettend hoog aanzien. We hebben een hoge doorstroomsnelheid (in Italië kan een procedure in eerste aanleg makkelijk tien jaar duren), veel beroepsrechters, een rechtersopleiding en juridische faculteiten van hoge kwaliteit en strenge eisen aan het vak van rechter en advocaat. Met name in internationale handelszaken zoeken partijen vaak de Nederlandse rechter aan, omdat die bekend staat om zijn onpartijdigheid en expertise.

Kijk je bijvoorbeeld naar Engeland, dan zie je daar dat het nog veel erger gesteld is met het 'old boys network' van rechters: je wordt in Engeland eigenlijk nooit rechter als je niet eerst jarenlang succesvol advocaat bent geweest, en - je raadt het al - de jonge advocaten worden op hun beurt óók alleen maar weer geselecteerd en toegelaten door oude en ervaren advocaten die in hoog aanzien staan. Dát is pas ons-kent-ons, maar toch hoor je nooit iemand over de partijdigheid van de Engelse rechtspraak.

Topictitel trouwens even wat verduidelijkt.

[McCaine]

Persoonlijk zou ik het wel wat dubieus vinden als rechters publiek zich zouden uitlaten over politieke onderwerpen waarvan er een redelijke kans is dat zij er bij betrokken raken of over de consequenties moeten oordelen. Dat zou ik net zo ongepast vinden als van een politiechef of een ambassadeur of dergelijke.
Aan de andere kant een keer een artikeltje van Van Delden in de NRC over strafmaten ofzo, dat kan weinig kwaad, en ze mogen van mij ook best lid zijn van politieke partijen (al zou ik dat als Raad voor de Rechtspraak wel ontmoedigen).

McCaine schreef op 31-07-2005 @ 23:00 :
Persoonlijk zou ik het wel wat dubieus vinden als rechters publiek zich zouden uitlaten over politieke onderwerpen waarvan er een redelijke kans is dat zij er bij betrokken raken of over de consequenties moeten oordelen. Dat zou ik net zo ongepast vinden als van een politiechef of een ambassadeur of dergelijke.
Aan de andere kant een keer een artikeltje van Van Delden in de NRC over strafmaten ofzo, dat kan weinig kwaad, en ze mogen van mij ook best lid zijn van politieke partijen (al zou ik dat als Raad voor de Rechtspraak wel ontmoedigen).

Jij moet je haast wel vervelen.

[McCaine]

FuSe schreef op 31-07-2005 @ 23:58 :
Jij moet je haast wel vervelen.

Integendeel, er zijn eerder een beetje te veel dingen aan de hand op het moment :/

Ik doelde op het postten van een drietal nazi-kopstukken in een al gesloten topic.

[McCaine]

FuSe schreef op 01-08-2005 @ 16:22 :
Ik doelde op het postten van een drietal nazi-kopstukken in een al gesloten topic.

Oh dat is slechts een passende afsluiter.