Een relaas zonder mondkapjes

[Not for Sale]

Heb je je wel eens gerealiseerd dat de specialisten, de vaste vaklui voor alledaagse zaken in je leven, zich op een tegenoverstelde manier door de tijd bewegen? Neem nou bijvoorbeeld mijn tandarts. Ik heb de indruk dat het een zeer bekwaam tandarts is, hoewel ik me daarin kan vergissen, want bijzonder complexe ingrepen heeft hij nog nooit bij me hoeven uitvoeren. Door de jaren heen heeft hij mij stapsgewijs zien opgroeien, en ik kon op mijn beurt volgen hoe zijn haardos steeds dunner werd. Hij is een jaar of zestig, denk ik. Misschien zit ik daar ook wel flink naast, want zoveel weet ik niet van hem. Niet eens zijn voornaam. Wel weet ik zijn initialen: J.R.

Hoewel ik J.R. al een groot deel van mijn leven met enige regelmaat zie, praten we nooit zoveel. Dat ligt ook een beetje aan zijn beroep denk ik, maar ik stel me voor dat zijn karakter ook een rol speelt. Een vriendelijke, maar professionele en efficiënte man die conversaties zo kort mogelijk houdt. Hoe dan ook, op een onvoorkomelijke dag in de toekomst gaat J.R. met pensioen. Zijn assistente zal hem missen, of misschien is ze juist blij dat ze de praktijk kan overnemen. Zijn vrouw of misschien wel man zal ongetwijfeld verheugd zijn. Dat hoop ik wel in ieder geval.

Wat ik wil zeggen is dat wanneer J.R. van zijn welverdiende oude dag gaat genieten, ik noodgedwongen iemand anders mijn halfjaarlijkse controle zal moeten laten uitvoeren. Dat niet alleen, het is ook nog eens aannemelijk dat deze vervanger veel jonger is. Misschien wel twintig of dertig jaar. Het leeftijdsverschil met mij, de patiënt, wordt ineens een heel stuk kleiner. En zo ligt het geheel in de lijn der verwachtingen dat ik ooit een tandarts zal hebben die jonger is dan ikzelf. Als ik eraan denk zie ik J.R.’s rustige, kalmerende ogen voor me en raak ik in de war. Het past helemaal niet bij mijn idee van een tandarts!

Ooit haal je je tandarts in. Het was even wennen, maar nu lijkt het een heel concrete, wezenlijke en toch wel positieve mijlpaal. Veelzeggender dan iets abstracts als leeftijd in jaren. Je kunt je levenservaring afmeten aan welke dienstverleners je hebt ingehaald. Eerder gebeurde het al met de caissière bij de supermarkt. Later zoefden mijn kapster en ik langs elkaar heen in leeftijd. Wie is de volgende? De opticien, de fietsenmaker of de sportinstructeur? Of misschien meer een éénrichtings-bekende. De journaallezer, de minister-president. Mijn ogen zijn ineens geopend voor de spannende reis die de jaren brengen, en de generaties die je om de oren vliegen. Toch benijd ik mijn dienstbare vrienden een beetje, altijd op weg naar de jeugd.

Eén vraag dringt zich echter nog meer op de voorgrond. Ik stel me een koppel op leeftijd voor. De man heeft sympathieke, rustige grijze ogen die je op je gemak stellen, en hij heeft bijna geen haar meer op zijn hoofd. Ze zien er ontspannen uit en ze zijn op een camping in Noord-Holland, of in een villa met zwembad aan de Franse Rivièra. Of nee, smaakvoller, gedistingeerder. Een witgepleisterd huis met een dakterras en een bibliotheek, op de Azoren. Wat zou J.R. daar straks gaan doen, en denkt hij nog wel eens aan mij?

---

Een slapeloze nacht die resulteerde in een column-achtig schrijfsel. Het idee was een soort van gedachtedansje, maar ik kan me ook voorstellen dat je het onnoemelijk saai vindt. Ik vind zelf het idee okee, maar twijfel over de uitvoering. Met name richting en einde. Maar goed, alle kritiek (stijl, vorm, inhoud) is welkom.

NfS

[Vogelvrij]

Ik vind het eerder een beetje monoloogachtig. Om te lezen vind ik het wel een beetje saai, maar ik kan me goed voorstellen hoe iemand dit op een podium ten gehore zou brengen. Ik denk dat het vooral door zinnen komt als: "Neem nou bijvoorbeeld..." Ik vind het einde wel oké trouwens, is toch wel leuk dat je dan nog even op die tandarts terugkomt?

[Reynaert]

Het idee is best aardig inderdaad. Wel vind ik dat je het teveel hebt uitgesmeerd waardoor je stukje aan kracht inboet. Het is een mooie overweging om ergens achteloos tussen te plaatsen, maar op zichzelf is het inzicht wat mij betreft niet verrassend en interessant genoeg om een hele tekst aan te wijden. De beginzin trok trouwens wel direct mijn aandacht omdat ik me afvroeg wat je bedoelde; je wekt verwachtingen die m.i. niet helemaal worden waargemaakt want de regel gaat alleen op als je zelf jong bent en de professional oud(er). Verder had ik verwacht dat je het zou hebben over de invloed die het inzicht (dat je mensen inhaalt die traditioneel gezien altijd jonger waren dan jij) op je heeft. Je had daar misschien wat dieper op in kunnen gaan, nu draai je een beetje om de crux heen. Wat je dan wel weer op een vlotte manier doet overigens.

[Not for Sale]

Ja, jullie hebben allebei wel gelijk. Zonder enige handelingen en met maar één idee is het een beetje een te lange tekst om effectief te zijn, denk ik. Maar mijn inspiratie komt nou eenmaal meestal als ideeën, niet als acties. Toch iets om eens over na te denken.

Reynaert, kennelijk dacht je door de tekst wel na over 'de invloed van het inzicht', wat misschien wel mijn bedoeling was. Ik maak het niet echt expliciet nee, maar bijvoorbeeld 'Je kunt je levenservaring afmeten aan welke dienstverleners je hebt ingehaald' verwijst er wel naar. Maar je hebt een punt, ik had bijvoorbeeld over authoriteit en afhankelijkheid kunnen uitbouwen. Verder; iedereen begint natuurlijk jong. De regel gaat op in die zin dat jij steeds ouder wordt en de specialist in verhouding met jou steeds jonger

Vogelvrij, ja, het gaat eigenlijk ook over mijn eigen tandarts. Ik hoopte dat naast het spelen met het ideetje de karakterschets van J.R. nog iets waard zou zijn. Misschien geef ik hem de tekst wel als hij echt met pensioen gaat.

Dankjewel in ieder geval, beiden!

[flyaway]

Het idee heeft wel iets, het is iets waar ik ook wel eens over nadenk. Als ik nu kinderen op de speelplaats zie waar mijn vaste clubje altijd rondhing, voel ik me oud. En ik zie oudleraren met pensioen gaan, zulke dingen. Ik vind het een leuk idee van je om dat eens vast te leggen, maar het kan wat beter als je er echt wat van wil maken. Maar zo te zien is het meer een gedachte-uiting en dat vind ik best aardig gedaan. Ik weet nog niet goed hoe het beter kan, ik zal er over nadenken.

[Not for Sale]

Hans. De roepnaam van J.R. is Hans. En als ik een tweede Hemingway was geweest zou ik in treffend proza zonder opsmuk een dag uit het leven van Hans schetsen in een krachtige novelle.

Want J.R. - ik voel me toch meer op mijn gemak bij zijn initialen - is een zeer exemplarische tandarts. Mijn lezers zouden bij het omslaan van de laatste bladzijden het gevoel hebben dat ze nu een beetje weten wat het is om een tandarts te zijn. Levenservaring, direct doorgegeven door literatuur.

Nieuwgevonden sympathie gonst door lezershoofden bij het beeld van de specialist aan het werk in zijn strijd tegen de elementen. Zijn alledaagse werk lijkt wel een metafoor voor het leven zelf. De eigenaardige, paradoxale tandarts-patiënt relatie, de intimiteit en het vertrouwen van het gefriemel in je mond, gecontrasteerd met de professionaliteit en minimale conversatie, zou een nieuwe fascinatie voor velen vormen.

Helaas ben ik bij lange na geen tweede Hemingway, ik ben zelfs geen Giphart. Mijn aanzienlijke verzameling onuitgewerkte ideeën is weer een beetje gegroeid.