Goederenrecht; natrekking, eigendom en onderhoud.

[Wawl]

Casus:

Een museum bezit een collectie gevelstenen. Deze oude stenen zijn volledig gerestaureerd en het plan is ze terug te plaatsen in de gevels van panden die nu op de oude plaatsen staan. Het museum wil niet dat de stenen worden verwijderd, dat ze onderverminderd zichtbaar blijven, dat onderhoud wordt gepleegd en dat ze eventueel gerestaureerd worden als het museum dit nodig acht. Het museum wenst wel eigenaar te blijven van de stenen. Mijn taak is om advies te geven aan het museum omtrent deze casus.

Aan welke juridische begrippen denken jullie bij deze kleine casus? Als het museum deze stenen in de gevel van een andere zaak plaatst worden ze toch bestanddeel van deze woning? Door natrekking zou het eigendom overgaan. Het museum kan dan toch NOOIT het eigendom behouden? Of vergeet ik hier iets belangrijks? Er is geen enkel zakelijk recht dat kan worden gevestigd op de stenen omdat die niet voor vestiging van rechten vatbaar zijn. Kan men op de woning een recht vestigen dat dienst doet bij de beantwoording van deze casus?
Of moet het museum accepteren dat het eigendomrecht dat ze hebben teniet zal gaan. Is het dan zo dat ze privaatrechtelijk nog een overeenkomst kunnen sluiten om ervoor te zorgen dat de stenen worden onderhouden etc.? Wat denken jullie hierover?

Voorop moet je stellen dat áls sprake is van natrekking, het museum geen eigenaar kan blijven. De eigenaar van een zaak is immers eigenaar van al haar bestanddelen, en al hetgeen naar verkeersopvatting onderdeel uitmaakt van een zaak is bestanddeel van die zaak. Zie ergens voorin BW5 (heb nu geen zin de wet erbij te pakken). Hooguit zou je kunnen betogen dat die monumentale gevelsteen naar verkeersopvatting geen onderdeel uitmaakt van de zaak 'huis' maar dat lijkt me vrijwel onverdedigbaar. Je moet er dus van uitgaan dat wanneer ze die stenen inmetselen, ze door natrekking bestanddeel worden van het huis, zodat de eigenaar van dat huis ook eigenaar wordt van die stenen.

Om nu te bepalen of iets bestanddeel is of nog los, moet je het 'vernielingscriterium' toepassen: kan de zaak zonder noemenswaardige schade worden afgescheiden van de hoofdzaak? Als dat zo is, zijn het meerdere zaken; als dat niet zo is, is sprake van een enkele zaak. Zie het arrest Dépex/curatoren Bergel c.s., ergens uit de jaren negentig geloof ik. Het museum kan natuurlijk wel prima overeenkomen dat de eigenaar van het huis verplicht is de stenen te onderhouden. Het blijft dan alleen altijd een contractenrechtelijke aanspraak, geen goederenrechtelijke. Bij wisseling van eigenaar zal men een nieuwe overeenkomst moeten sluiten. We hebben het dan trouwens wel over een overeenkomst sui generis, een overeenkomst van onderhoud is geen benoemde overeenkomst ofzo.

Weigert nu de opeenvolgende eigenaar van het huis om een nieuwe overeenkomst te sluiten, dan kun je eventueel nog denken aan een actie uit ongerechtvaardigde verrijking. Maar dat is allemaal wel érg ver van de goederenrechtelijke kern af.

[Wawl]

nare man schreef op 09-09-2005 @ 00:14 :
Weigert nu de opeenvolgende eigenaar van het huis om een nieuwe overeenkomst te sluiten, dan kun je eventueel nog denken aan een actie uit ongerechtvaardigde verrijking. Maar dat is allemaal wel érg ver van de goederenrechtelijke kern af.

Ik dacht zelf meer aan kwalitatieve verplichtingen in de zin van art. 6:252 BW. Is dat mogelijk?

Wawl schreef op 09-09-2005 @ 11:07 :
Ik dacht zelf meer aan kwalitatieve verplichtingen in de zin van art. 6:252 BW. Is dat mogelijk?

Kan, maar dan alleen ten aanzien van de verplichting iets te dulden of niet te doen. Zie lid 1. Je kunt daar dus alleen mee bereiken dat de stenen niet uit de muur worden gesloopt of iets dergelijks. Er kan geen positieve verplichting op worden gegrond, zoals een verplichting van elke opeenvolgende eigenaar om de stenen te onderhouden en eventueel te restaureren. Daarvoor zal het museum zich er nog mee moeten bemoeien. Dat kan op zichzelf natuurlijk wel - op 252 kan natuurlijk wel gegrond worden de verplichting te dulden dat het museum periodiek de stenen komt inspecteren en ze eventueel komt restaureren - maar als het museum wil dat ze zich er echt helemaal niet meer mee hoeft te bemoeien, dat de opeenvolgende eigenaren echt helemaal zelfstandig verplicht zijn het onderhoud te verrichten en dergelijke, dan heb je aan dat artikel niet zoveel.

Bovendien zit je natuurlijk ook nu nog in het verbintenissenrecht, zodat je rekening moet houden met alle onzekerheid die dat met zich brengt (redelijkheid en billijkheid bijvoorbeeld, maar denk ook aan de imprévision van art. 258). Een zakelijk recht is dan handiger maar voor zover ik kan zien heb je daar niets aan in dit geval. Ik zie namelijk niet in welk zakelijk recht hier iets aan zou kunnen verbeteren.