Cultuur: nostalgie & de kunstmatige cultuur

[me-nu]

Ik heb de afgelopen tijd wat colleges gehad over cultuur en deze hebben mij aan het denken gezet. Ik zou hier graag een discussie over willen hebben, hier volgen mijn gedachten. Ze gaan eigenlijk over twee hoofdonderwerpen, namelijk nostalgie & de kunstmatige cultuur

Nostalgie
Alle culturen die ik ken en waar ik over gelezen heb zitten vol met nostalgische ideeën en gebruiken. Voor vooruitgang en innovatie is maar weinig plaats, om innovaties in te voeren worden ze vaak zelfs verbloemd door een verwijzing naar vroeger.
Het college wat ik heb gehad nam het voorbeeld van Unilever. Alles wat Unilever doet verwijst naar vroeger, zelfs als ze een gloednieuwe soep introduceren verwijzen ze naar "Een soep zoals Oma hem vroeger maakte" Ook binnen muziek en kunst stromingen stoten vernieuwende artiesten vaak op grote weerstand bij het grote publiek (zie bijvoorbeeld De Stijl)
Maar dat zijn slechts de gebieden waar de nostalgische gevoelens echt opvallen. Ook onze ideeën over opvoeden, staatsvormen, andere culturen en eigenlijk alle andere zaken worden beïnvloed door nostalgische gevoelens. Nu kom ik dus bij het punt waar ik over na zat te denken:

Zou er een cultuur kunnen bestaan waarbij de nostalgische gevoelens zijn vervangen voor gevoelens van vooruitgang, en hoe zou die cultuur er dan uitzien?

Ik heb hier al zo mijn ideeën over, maar ik zou graag willen weten hoe andere mensen hier over denken.

De kunstmatige cultuur
Nu kom ik eigenlijk direct bij mijn volgende punt, een kunstmatige cultuur. Hiervoor wil ik de het volgende gedachte-experiment als basis nemen:

Stel we nemen een hele groep baby's en zonderen ze na de geboorte direct af van elke vorm van contact met de buitenwereld. Deze groep kunnen we dan opvoeden met een totaal andere kunstmatige cultuur. Een cultuur waarbij van tevoren de perfecte normen, waarden, staatsvorm, opvoeding, sporten, muzieksmaak en persoonlijkheden vast liggen. De wereld waar we ze dan in stoppen kan ook volledig ingericht worden naar "het perfecte idee", dat kan vanalles zijn, modern of juist ouderwets, grootschalig of kleinschalig. ZO wordt dus langzaamaan een bevolking en/of land gevormd met een kunstmatige cultuur.

Nu is mijn tweede vraag aan jullie:

Hoe zou deze cultuur er volgens jullie uit moeten zien? Welke basis waarden zou hij moeten hebben, of misschien heb je zelfs gedetailleerde ideeën over deze kunstmatige maatschappij? En zou er in deze maatschappij een plek voor geld bestaan, of wordt daar iets anders op gevonden?

Graag hoor ik over dit alles jullie mening, alvast bedankt en ik hoop dat ik jullie heb kunnen interesseren!

[ganralph]

me-nu schreef:

Zou er een cultuur kunnen bestaan waarbij de nostalgische gevoelens zijn vervangen voor gevoelens van vooruitgang, en hoe zou die cultuur er dan uitzien?

Ik denk het niet; althans, die cultuur zou niet erg aanslaan.

Nostalgie is een inherent onderdeel van de moderne (en postmoderne) tijd. Het "vroeger was alles beter"-idee komt voort uit een verlangen naar (een ideaalbeeld van) de kindertijd. Naarmate je ouder wordt besef je dat het verleden nooit meer terugkomt en dat je steeds verder en verder verwijderd raakt van de kindertijd die veelal veilig en behapbaar was. Het (geïdealiseerde) beeld van de vertrouwde kindertijd biedt een rustgevend gevoel ten opzichte van de dreigende, onbekende en onstopbare toekomst.

Uiteraard werkt dit bij iedereen in een andere mate, maar denk maar eens aan de vele anekdotes die opkomen als je op een verjaardag begint over tv-series van vroeger

Door in te spelen op deze gevoelens van geborgenheid biedt nostalgische cultuur een zekere uitvlucht uit de dagelijkse beslommeringen waarin we steeds weer geconfronteerd worden met alles dat we niet bij kunnen benen.

Tot zo ver voor nu (lees vooral Svetlana Boyms "The Future of Nostalgia" als je geïnteresseerd bent in nostalgie )

[me-nu]

Bedankt voor de snelle reactie. Ik ben er zelf ook van overtuigd dat een cultuur zonder nostalgie nooit zou kunnen bestaan. Ik vond het zelf alleen lastig om daar echt concrete redenen voor te bedenken, zelf dacht ik meer aan dat nostalgie een soort bescherm middel is tegen gevaar. Iets wat je al kent en/of al gebruikt hebt is minder gevaarlijk dan iets totaal nieuws. Deze reden tot nostalgie is tegenwoordig denk ik wel in te perken door duidelijk te laten zien dat uit onderzoek is gebleken dat een innovatie ongevaarlijk is. Daarom vond ik mijn verklaring nog niet volledig.
De uitleg die jij geeft klinkt wat dat betreft nog waarschijnlijker, ook daar komt de veiligheid weer naar voren. Oftewel nostalgie remt dan wel innovatie maar biedt wel veiligheid.

[ganralph]

Ik zou niet willen zeggen dat nostalgie innovatie afremt. Nostalgie is een puur psychologisch proces; vooruitgang is dat niet.

Sterker nog: zonder vooruitgang zou er geen nostalgie kunnen zijn. Vergeet niet dat de nostalgicus meestal niet écht terug wil naar vroeger, maar alleen naar een ideaalbeeld van dat vroeger. Iemand die zegt "vroeger was alles beter" wil echt niet zijn computer of mobiel inleveren, of niet geholpen worden door de nieuwste medische technieken. Bij nostalgie gaan verleden en toekomst hand in hand.

Door even te "ontsnappen" naar het verleden, krijgt de nostalgicus ook even de tijd en de rust om het heden en de toekomst even rustig te aanschouwen. Nostalgie is dan een soort van adempauze, maar geen absolute noodrem.

[me-nu]

ganralph schreef:

Nostalgie is een puur psychologisch proces; vooruitgang is dat niet.

ganralph schreef:

Sterker nog: zonder vooruitgang zou er geen nostalgie kunnen zijn.

ganralph schreef:

Vergeet niet dat de nostalgicus meestal niet écht terug wil naar vroeger, maar alleen naar een ideaalbeeld van dat vroeger.

Dat al de bovenstaande stellingen kloppen ben ik het zeker mee eens, maar daar zitten geen sterke argumenten bij die jou eerste stelling, dat nostalgie innovatie niet afremt ondersteunen. De autobranche laat goed zien dat innovatie geremd wordt door nostalgie. De grote autofabrikanten hebben allemaal wel wat innoverende auto's klaar staan, alleen de markt is daar gewoon nog niet klaar voor. Innovatieve concept cars worden vooral naar buiten gebracht om te kijken of de markt al klaar is voor de innovaties. Vaak blijkt dat helaas niet zo te zijn. Naar mijn mening is dit een voorbeeld waar nostalgie (het vast willen houden aan de traditionele vormen van de auto) de innovatie remt.

ganralph schreef:

Nostalgie is dan een soort van adempauze, maar geen absolute noodrem.

Hier zeg je volgens mij zelf ook al dat nostalgie innovatie remt, alleen dan in andere woorden. Of lees ik deze zin helemaal verkeerd?

[hookee]

me-nu schreef:

Innovatieve concept cars worden vooral naar buiten gebracht om te kijken of de markt al klaar is voor de innovaties. Vaak blijkt dat helaas niet zo te zijn.

Ben ik het niet mee eens; concept cars zijn vaak auto's die gewoon niet praktisch (of veilig) zijn. Het zijn ideeën die later in beperkte mate terug te vinden zijn in uitgewerkte modellen, modellen die uit de praktijk bewezen (door kennis opgedaan van vroeger) wèl werken. Het lijkt me sterk dat de markt een goed concept (ruim, snel, zuinig, eventueel zo lelijk als de Multipla) verwerpt.

[ganralph]

me-nu schreef:

Dat al de bovenstaande stellingen kloppen ben ik het zeker mee eens, maar daar zitten geen sterke argumenten bij die jou eerste stelling, dat nostalgie innovatie niet afremt ondersteunen. De autobranche laat goed zien dat innovatie geremd wordt door nostalgie. De grote autofabrikanten hebben allemaal wel wat innoverende auto's klaar staan, alleen de markt is daar gewoon nog niet klaar voor. Innovatieve concept cars worden vooral naar buiten gebracht om te kijken of de markt al klaar is voor de innovaties. Vaak blijkt dat helaas niet zo te zijn. Naar mijn mening is dit een voorbeeld waar nostalgie (het vast willen houden aan de traditionele vormen van de auto) de innovatie remt.

Dat de markt niet zo snel gaat als de nieuwste ontwikkelingen heeft volgens mij niets met nostalgie te maken. Nieuwe uitvindingen zijn vaak duur, onpraktisch, de industrie is zelf nog niet klaar voor grootschalige verkoop, of mensen moeten er simpelweg aan wennen. Dat laatste is niet per se hetzelfde als nostalgie. Ook het vast willen houden aan oude dingen is niet altijd hetzelfde als nostalgie. Nostalgie is een complexer iets dan het simpelweg verkiezen van oude dingen boven nieuwe.

Je trekt hier dus te snel conclusies

Hier zeg je volgens mij zelf ook al dat nostalgie innovatie remt, alleen dan in andere woorden. Of lees ik deze zin helemaal verkeerd?

Je moet het onderscheid niet vergeten tussen innovatie enerzijds en het doorbreken bij het grote publiek anderzijds. De wetenschap en de industrie (innovatie) laten zich niet snel door nostalgie remmen. Dat niet iedere nieuwe uitvinding goed verkoopt, is wat anders.

Daarnaast hebben jongeren veel minder "last" van nostalgie dan ouderen. Zo zie je ook dat nieuwe technologieën vaak heel goed aanslaan bij jongeren (denk aan smartphones, computers, etc.). Veel nieuwe producten worden dan ook vooral op jongeren toegespitst (vergelijk reclames van games met die van "ouderenproducten"), omdat jongeren zich juist ongeremd over kunnen geven aan vernieuwing.

[me-nu]

@Hookee, het zijn inderdaad vaak alleen innovatieve onderdelen die met Concept Cars worden gepresenteerd, geen totaal innovatieve auto's. Daar heb je gelijk in, ik versimpel het te veel.

@Ganralph

ganralph schreef:

Dat de markt niet zo snel gaat als de nieuwste ontwikkelingen heeft volgens mij niets met nostalgie te maken. Nieuwe uitvindingen zijn vaak duur, onpraktisch, de industrie is zelf nog niet klaar voor grootschalige verkoop, of mensen moeten er simpelweg aan wennen.

Het klopt dat er meer factoren bij komen kijken dan puur nostalgie. Productie en infrastructuur zijn twee hele belangrijke andere factoren. Die werken ook mee, maar in het geval dat die er wel klaar voor zijn kan het nog goed dat de gebruiker nog niet klaar is voor een bepaalde innovatie.

Dat laatste is niet per se hetzelfde als nostalgie. Ook het vast willen houden aan oude dingen is niet altijd hetzelfde als nostalgie. Nostalgie is een complexer iets dan het simpelweg verkiezen van oude dingen boven nieuwe.

Dit is wel een interessant punt, want als er geen nostalgische gevoelens achter zitten, wat zou deze situatie dan wel veroorzaken? Ik denk zelf dat het ook een vorm van nostalgie is, maar als jij er een andere verklaring voor hebt hoor ik die graag! Dus waarom kiezen mensen anders oude dingen boven het nieuwe?
Misschien zou het kunnen komen doordat mensen vaak niet goed ingelicht worden over innovaties en daarom zich geen goed beeld kunnen vormen van de voor en nadelen?

Je moet het onderscheid niet vergeten tussen innovatie enerzijds en het doorbreken bij het grote publiek anderzijds.

Sorry voor de onduidelijkheid, ik had het tot nu toe over de acceptatie van innovaties

Daarnaast hebben jongeren veel minder "last" van nostalgie dan ouderen

Klopt, ik denk zelf dat het komt omdat jongeren gewoon minder meegemaakt hebben en dus nog veel meer open staan voor nieuwe ervaringen en vaker in contact komen met nieuwe technieken.

[ganralph]

me-nu schreef:

Dit is wel een interessant punt, want als er geen nostalgische gevoelens achter zitten, wat zou deze situatie dan wel veroorzaken? Ik denk zelf dat het ook een vorm van nostalgie is, maar als jij er een andere verklaring voor hebt hoor ik die graag! Dus waarom kiezen mensen anders oude dingen boven het nieuwe?
Misschien zou het kunnen komen doordat mensen vaak niet goed ingelicht worden over innovaties en daarom zich geen goed beeld kunnen vormen van de voor en nadelen?

Nou, denk eens aan het feit dat mensen gewoon niet achter iedere hype aan willen lopen. Nieuwe producten kosten geld, gewenning enz. en voor hetzelfde geld is het binnen een halfjaar weer “uit”. Veel mensen kijken graag de kat uit de boom totdat een select groepje de nieuwe standaard bepaald heeft. Denk aan de opkomst van de Blu-Ray; die had sterke concurrentie van HD-DVD maar het was meteen duidelijk dat er maar een van beide echt zou overleven. Dan ga je geen speler kopen voor 1500 euro (de eerste generatie) als je het risico loopt dat de standaard waar jij voor kiest een jaar later niet meer te koop is.

Hetzelfde bij auto’s. Je gaat niet in een auto met nieuwe brandstof investeren voordat je weet of er genoeg tankstations of oplaadpunten zullen komen.

Daarnaast zijn inderdaad de nadelen van een nieuw product niet meteen bekend, terwijl het oude product vertrouwd is en geen nare verrassingen in petto heeft. De is niet nostalgisch, maar praktisch. Of je zit gewoon niet te wachten op nieuwe dingen. Als je 70 jaar zonder smartphone hebt geleefd, dan heb je echt geen behoefte om er meteen een te kopen. Dat is niet nostalgisch maar je bent gewoon gewend om het zonder te doen en je hebt het ook niet nodig.
Dat je niet zit te wachten op producten van morgen, wil nog niet zeggen dat je terug wil naar gisteren, zoals een echte nostalgicus (in zekere zin althans) je bent gewoon blij met de oude standaard; de producten van "vandaag" (de dvd) niet van "morgen" (de blu-ray).

Inspelen op nostalgische gevoelens kan mensen inderdaad prikkelen om iets te kopen "soep zoals oma die maakte!", maar dat betekent nog niet automatisch dat mensen daarom geen producten kopen die niet nostalgisch zijn.

Omgekeerd kan een nostalgicus overigens ook juist heel erg geïnteresseerd zijn in nieuwe producten. De komst van de dvd zorgde er juist voor dat veel nostalgici hun hart op konden halen aan oude series. En denk aan computergames uit de jaren '80 die je nu op je ipad kunt spelen.

Klopt, ik denk zelf dat het komt omdat jongeren gewoon minder meegemaakt hebben en dus nog veel meer open staan voor nieuwe ervaringen en vaker in contact komen met nieuwe technieken.

Als je jong bent is er minder veranderd sinds je kindertijd, dus is het verlangen veel zwakker.

In Oost-Europa zie je sinds een jaar of 15-20 dan ook juist wel veel nostalgische uitingen, ook onder jongeren. Met de val van het ijzeren gordijn werden die landen in één keer totaal overhoop gegooid, waardoor de afstand tot de veilige jeugdtijd gigantisch is geworden voor mensen die in de jaren 70 en 80 geboren zijn.

[Vogelvrij]

Ik snap het eigenlijk niet zo goed. Ik heb juist het idee dat er in het westen de hele cultuur juist op vooruitgang is gebaseerd. En natuurlijk maakt nostalgie van elke cultuur deel uit, omdat mensen dat herkennen en ze zo greep krijgen op de wereld, maar ik denk dat nostalgie tegenwoordig belangrijk is omdat mensen hun greep op de wereld lijken te verliezen, omdat het allemaal zo snel gaat en de algehele cultuur alleen maar vooruit wil, meer welvaart, betere geneeskunde, beter dit, meer dat, enzovoorts. Dan is het prettig als er nog een aantal dingen hetzelfde zijn gebleven, als je ook terug kunt grijpen op het verleden.