[discussie] Schrijfstijl op de achtergrond door leesstijl?

[Type]

Ooit schreef ik in een topic boven een verhaaltje van mij in een boze bui dit:

Ik heb geen zin in gezeur over typfouten, geen zin in eindeloos commentaar over stijl, want ik denk dat het de lezer is die zijn stijl van lezen er op los laat, en dat stijl in schrijven dan sowieso op de achtergrond gezet wordt.

En eigenlijk ben ik het hier nog wel mee eens.

Bij het schrijven van een verhaal heb je een bepaalde stemming, en wil je bepaalde zinnen dus een bepaalde toon meegeven.
De lezer, echter, kan op het moment van lezen een totaal andere stemming hebben, en zodoende een heel andere draai aan die zinnen geven.

Is het dan jou taak als schrijver om te zorgen dat de essentie van het verhaal dan sowieso hetzelfde blijft? Of misschien vind je het zelfs wel je taak om zo te schrijven dat het maar op 1 manier gelezen kan worden. Of laat jij je lezer vrij, en dan zien ze maar wat ze er van denken...?

Bij deze de vraag om reactie op mijn stelling, en als je wil, de vragen die ik daaronder heb gezet...

[Ieke]

Leuk topic
Ik denk dat je voor een gedeelte gelijk hebt, maar niet helemaal. De stijl waar jij het over hebt is gewoon de manier van iets zeggen Ik denk dat je daar als lezer ook niet veel commentaar daarop moet hebben. Dat is inderdaat de manier waarop je iets wil zeggen.
Maar: Met bepaalde stijlen kan je een lezer ook irriteren, zeker als je het niet goed brengt. Dan heb ik het vooral over stijlfouten (foutieve samentrekkingen ect). Ik heb nu een soort leesles en daar hadden we het gisteren over.
Veel mensen maken echt vervelende stijlfouten waardoor je als lezer de weg in een zin of een stukje tekst kwijt raakt. Ook gebeurt het dat mensen een hele brij aan bijzinnen aan elkaar plakken en dan de echte hoofdzin vergeten. En dat is nou net waar het om draait. Al die dingen gaan je als lezer irriteren. Het leest niet lekker en als het heel erg is wil je het liefste gewoon ook niet verder lezen.
Ik denk dat je daarover juist wel moet gaan 'zeuren' als iemand dat veel heeft. Wat dat betreft ben ik het dus niet met je eens.

Dit is ook een vrij lastig onderwerp binnen de literatuurwetenschap en daarom kan ik er misschien wel wat over vertellen.

Volgens mij was het Barthes die de auteur dood verklaarde en daarmee de tekst vrij maakte. Hij stelde dat er twee soorten teksten waren; leesbare teksten en schrijfbare teksten. De eerste tekst was bijvoorbeeld een handleiding voor het één of ander die je alleen kan lezen, maar waar je niets mee kan doen, de andere tekst was bijvoorbeeld een literaire tekst die je als lezer zelf op een bepaalde manier moet opvatten om een betekenis te reconstrueren. Door deze opvatting had de schrijver geen monopolie meer over de betekenis van zijn tekst en wordt er dus een enorme hoeveelheid aan betekenismogelijkheden toegeschreven aan iederen tekst. Interpretaties, zeg maar, die niet meer 'goed' of 'fout' kunnen zijn, gemeten aan de hand van de auteursintentie, maar die relevant of niet-relevant, of goed ondersteund door tekstuele feiten of niet goed ondersteund kunnen zijn.
Later ging Barthes nog een stuk verder en pleitte hij voor een compleet en hedonistisch zelfverlies van de lezer, maar dat is niet zo boeiend meer.

Het gevolg hiervan was de receptieleer. Een boel literatuurwetenschappers gingen zich na deze woorden van Barthes richten op de kant van de lezer. Ik heb er drie van onthouden die van mild naar extreem gaan.

Iser ging er vanuit dat een tekst een hoop lege plekken in zich heeft, die door de lezer ingevuld worden. Een tekst kan nooit alles vertellen en iemand die een test tot zich neemt, moet altijd wat uit zijn eigen gedachtenwereld er aan toevoegen om het verhaal consistent te maken. Omdat de lezer zijn eigen, actuele wereld meeneemt, wordt het werk op die manier geactualiseerd en wordt het door iedere generatie weer anders gelezen. Omdat het niet altijd duidelijk is wat er ingevuld moet worden, is er een vrij groot potentieel aan betekenissen en dat maakt het zo interessant. Het gegeven dat de tekst verlost wordt van de dominante auteur die zegt wat het precies moet betekenen en hoe het opgevat moet worden, is erg belangrijk.

Jouss pakte het anders aan. Hij gaat er vanuit dat een lezer een zekere 'verwachtingshorizon' wanneer hij een boek leest, die gebaseerd is op alle andere boeken die de lezer reeds las en de cultuur waarin de lezer zich bevind. Deze horizon komt in contact met de horizon van het boek (hierin komt jouw idee van stemming feels terug) en aan de hand daarvan ontstaat er een nieuwe lezing. Het interessante aan Jouss' theorie is dat hij deze verwachtingshorizon wilde objectiveren en generaliseren en daarmee tot een verklaring kwam waarom Madame Bovary (Flaubert) bij het uitkomen compleet stuk gelezen werd, maar nu niet meer. Bovary was toen nieuw en schokken en conflicteerde met de verwachtingshorizon van die tijd, maar vandaag de dag is Bovary geincorpereerd in onze cultuur en onze verwachtingshorizon, waardoor het geen conflict of spanning meer oplevert en vrij saai is.

De meest extreme van het stel was waarschijnlijk de hedonist Fish die de lezer totale vrijheid gaf. Zelfs als er 'koelkast' staat, kon er volgens hem met gemak 'schroevendraaier' gelezen worden en zo was het volgens hem voor de lezer mogelijk om alles in een tekst te lezen wat hij maar wilde. Het probleem is dat je door deze blik totaal geen idee meer hebt over wat voor teksten het gaat. Alles kan immers alles betekenen, dus waarom zou een sciencefiction-boek nog een sciencefiction-boek zijn? Fish zijn antwoord hierop was dat er bepaalde leesstrategiën waren die bepaalden om wat voor soort tekst het ging. Dit alles is echter nog altijd persoonlijk en aan de lezer gebonden. Fish heeft nooit veel volgelingen gehad.

Ik ben het met de bovenstaande heren eens dat het monopolie van de auteur doorbroken moet worden. Ik mag evenveel zeggen over De ontdekking van de hemel als dat Mulisch dat mag, zolang we het maar tekstueel kunnen onderbouwen.
Een schrijver mag van mij best proberen om een lezer één bepaalde kant op te duwen, maar ik denk dat het niet mogelijk is. Alleen wanneer je expliciet gaat vermelden wat we moeten meepikken van een bepaalde metafoor of dialoog zou het mogelijk zijn, maar ik denk dat dat een systeem is dat zichzelf erg snel ironiseert.
Zelf probeer ik zoveel mogelijk gaten van Iser in mijn tekst te laten en geef ik alleen kleine aanzetjes voor mogelijke interpretaties. Ik heb zelf wel een zekere gedachte van een bepaalde lezing, maar ik hoop ervoor te zorgen dat het nooit eenduidig is. Ik denk dat ambiguïteit een erg belangrijke troef van literatuur is.

LUH-3417 - Sorry voor dit enorme verhaal, ik heb belachelijk sterke koffie op.

[EggeD]

Praise the coffee ! Ik merk (als schrijver oid :$) dat ik het beeld dat ik zelf in mijn hoofd heb naar behoren wil beschrijven, geen belangrijke aspecten wil vergeten. Zodoende geloof ik dat de lezer de essentie wel zal vatten maar het toch een eigen draai zal geven. Ik probeer me ook vaak voor te stellen hoe schrijvers denken terwijl ze schrijven, of ze ook een bepaald beeld in hun hoofd hebben en of die enigszins met de mijne overeenkomt, of het zo bedoeld was. Hier heb ik het vooral nog over simpele beelden als omgevingen en sensaties. Lijkt nog het meest op Iser.

[Charlottetje]

ik heb LUH's tekst niet echt helemaal onthouden moet ik zeggen, maar goed.

Naar mijn idee is er altijd wel een verschil in lezen. Een lezer heeft altijd een eigen, unieke denkwijze, persoonlijheid, karaktereigenschappen, waardoor ze een tekst al snel anders zullen lezen dan een willekeurig ander persoon.
De verschillen hoeven daarbij niet groot te zijn, maar kunnen dat wel zijn, al zullen zulke verchillen bij 'feitenteksten' (als je begrijpt wat ik bedoel) minder groot zijn dan bij ehhh, literaire teksten, zeg maar.

Het gebruiken van een 'eigen stijl' als schrijver lijkt me goed om het boek wel een eigen identiteit mee te geven, al zal deze door mensen verschillend geinterpteerd worden.
Neem een Giphart, hoeveel 'taalfouten' (om het zo maar even te noemen, ik weet het soort fouten niet helemaal meer) hij wel gebruikte in 'Ik ook van jou', dat was echt niet normaal, maar zorgt toch voor een bepaalde sfeer of een bepaald idee van de personages.

Ik denk dat schrijven er lezer gewoon de vrijheid moeten hebben in het schrijven/lezen op een bepaalde manier, dat je daardoor ook gewoon boeken wel of niet goed kunt en vooral mag vinden.
Al zijn er schrijvers die een nobelprijs gewonnen hebben, waarom moet ik die schrijver dan ook goed vinden? Als ik het allemaal op een anderen manier interpreteer is dat toch prima?!

Ik kan het daardoor wel eens vervelend vinden dat er zogenaamd bepaalde schrijvers/boeken gelezen 'MOETEN' worden omdat ze zo goed zouden zijn.

Pfff, ik kan dit allemaal niet eens uitleggen.... *zucht*

Charlotte

Ik voel me schuldig omdat ik de meeste mensen die een Nobelprijs winnen ook echt goed vindt.

LUH-3417 - Op Rudyard Kipling na dan.

[Charlottetje]

daar hoef je je natuurlijk niet schuldig om te voelen!
ik heb ze niet eens allemaal gelezen hoor, pas 1 zelfs, maar het gaat meer om het principe.
het gaat er juist om dat je zelf moet kunnen bepalen of je dat wel of niet goed vindt, waar dat dan ook aan zal liggen (schijver, lezer) Dat je niet 'gedwongen' wordt het al dan niet goed te vinden!
Verschillende manieren van lezen leveren nou eenmaal verschillende meningen op. Waarom zou iemand een Giphart niet helemaal geweldig kunnen vinden? Sommige mensen vinden het maar simpel, een ander vindt er misschien hele filosofische vraagstukken (en antwoorden) in terug. Ik noem maar wat hoor, maar ik vind het gewoon jammer dat er van te voren al zo erg ergens een mening over klaar ligt en mensen raar aangekeken worden als ze er een andere mening over hebben...
een leesstijl is vaak moeilijk uit te leggen, volgens mij..

Charlotte *ratelt rustig door*

Wat ben jij veel bezig met meningen en vooroordelen, Charlotte. Schrijf er eens een daverend stuk over, je lijkt over te lopen.

Ik ben het overigens niet helemaal met je eens. Je kunt best stellen dat bijvoorbeeld Günther Grass technisch een stuk beter schrijft dan Leni Saris. Daaruit vloeit wat mij betreft voort dat de boeken ook beter zijn. En verder wat de grote werken der aarde betreft: volgens mij moet iedereen daar in groeien en de een heeft meer groeistuipen dan de ander. Of dwingt zich tot groeien.

Tot mijn tijd flirt ik zo af en toe met de kopstukken, maar echt serieus wil het niet worden. En daar is niks mis mee. (Maar misschien ben ik schaamteloos, ik durf ook mijn flutjes te fotograferen.)

[Tisch]

Schrijvers die de Nobelprijs krijgen, zijn goed.

Het feit of jij het boek goed of slecht vindt, verandert daar niks aan. Over het algemeen vinden de meeste mensen de boeken echter goed, daar kan je vergif op innemen.

Een Nobelprijswinnaar wordt beoordeeld en beloond voor zijn oeuvre.
Hij toont aan gedurende een lange periode boeken te kunnen schrijven die technisch van hoge kwaliteit zijn en inhoudelijk een nieuwe of gedegen blik werpen op de zaken die wij reeds kennen. Iemand die over liefde op clichematige wijze schrijft, zal nooit winnen. Ook iemand die over oorlog schrijft, zoals honderden over oorlogen schreven, zal niet winnen.

Een Nobelprijswinnaar wordt niet zomaar door 1 afgeleefde literatuurmeneer gekozen, maar door meerdere( n) - afgeleefde... etc.
Deze mensen kennen ongetwijfeld de grootste werken uit de literatuur.
(dat is belangrijk, wil je een oordeel uitspreken over kwaliteit)

Het enige probleem waar je dan tegenaanloopt is het vraagstuk of wij echt weten wat wij mooi vinden, of dat dat ons geleerd wordt. Tolstoj is in onze cultuur een grootmeester en wie het tegenoverstelde zegt, zal dat met moeite moeten aantonen. Maar wie kan een boek van Tolstoj lezen zonder in zijn achterhoofd het idee te hebben dat je met een grootmeester bezig bent?

Als je de geschiedenis van de nobelprijswinnaars er op naslaat is het wel opmerkelijk dat pas in de laatste decennia vrouwen en non-westerlingen opeens 'goed' kunnen schrijven.
Ik denk dat je bij canon en Nobelprijzen altijd in het achterhoofd moet houden dat het niet puur om een goed boek gaat, maar dat er ook nog andere, politieke, sociale, enz belangen meespelen.

LUH-3417

[Charlottetje]

LUH-3417 schreef op 14-05-2004 @ 11:35 :
Het enige probleem waar je dan tegenaanloopt is het vraagstuk of wij echt weten wat wij mooi vinden, of dat dat ons geleerd wordt.
Ik denk dat je bij canon en Nobelprijzen altijd in het achterhoofd moet houden dat het niet puur om een goed boek gaat, maar dat er ook nog andere, politieke, sociale, enz belangen meespelen.

LUH-3417

Daar doelde ik o.a. ook op.
Ik denk dat boeken technisch gezien heel goed en mooi in elkaar kunnen zitten, absoluut, maar dat deze boeken niet per definitie meer vertellen dan een boek dat technisch minder goed in elkaar zit.
Over die nobelprijs winnaars was slechts een voorbeeld, ik heb er pas een boek van gelezen, dus kan daar nog niet eens over oordelen, zozeer, maar ik denk dat boeken slecht echt goed of slecht genoemd kunnen worden, al zijn er natuurlijk uitzonderingen.
Een boek dat namelijk heel erg veel verkocht wordt hoeft niet per definitie ook een heel goed boek te zijn, misschien is het slechts heel erg simpel geschreven, heeft het weinig te vertellen, maar leest het dus makkelijk waardoor het veel gekocht wordt, terwijl er net zo goed boeken zijn die niet veel gekocht worden, veel inhoud hebben, veel vertellen en al dan niet er een goede schrijfstijl/techniek op nahouden.

Charlotte
ik ben absoluut veel (te veel) bezig met vooroordelen (en meningen), maar mijn schrijven is niet zo goed...

Het probleem is dat je binnen literatuur bijna alleen maar kan werken met vooroordelen en meningen.

LUH-3417

[Charlottetje]

uhuh

Charlotte