Uit de volkskrant van vanmorgen. Klote dat zo'n ding neerstort, maar waarschijnlijk dus wel technisch mankement.
Liet de linkervleugel het afweten?
AMSTERDAM - Een incident bij de lancering van de Columbia, waarbij een stuk isolatieschuim de linkervleugel raakte, zal waarschijnlijk een voorname rol spelen bij het zoeken naar oorzaken van de ramp.
Niemand wil voorbarige conclusies trekken, niemand wil speculeren, maar om drie feiten kan niemand heen.
Eén: op 16 januari, meteen nadat het ruimteveer Columbia is opgestegen, wordt de linkervleugel getroffen door een groot stuk isolatieschuim, afkomstig van de externe tank, de grote bruinrode cilinder met brandstof.
Twee: zestien dagen later, vlak voor de landing, blijken sommige instrumenten in diezelfde linkervleugel niet te werken.
Drie: zes minuten daarna verongelukt het ruimteveer.
Vertegenwoordigers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA willen in afwachting van nader onderzoek nog geen verband leggen tussen de drie gebeurtenissen.
Maar volgens oud-astronaut Wubbo Ockels kan het stuk isolatieschuim wel degelijk schade hebben aangericht, bijvoorbeeld aan de tegeltjes die de onderkant van het ruimteveer tegen hoge temperaturen beschermen. Ook kan een deuk in de vleugel de balans van het ruimteveer bij zijn terugkeer in de atmosfeer hebben verstoord, zegt Ockels, die aan de TU Delft college geeft over het ruimteveer.
De Columbia viel zaterdag op meer dan 60 kilometer hoogte, bij een snelheid van meer dan 19 duizend kilometer per uur, in stukken uiteen. Het was juist het moment dat het ruimteveer door de wrijving met de atmosfeer aan de hoogste temperaturen, zo'n 1650 graden Celsius, werd blootgesteld.
In de minuten daarvoor bleek dat sommige meetinstrumenten in de linkervleugel waren uitgevallen. Het ging om thermometers in het leidingstelsel van de vleugel, en drukmeters in de banden van het landingsgestel. Volgens NASA-vertegenwoordigers was dat nog geen reden tot zorg, omdat er een gemeenschappelijk contact los kon zitten.
Toen bleek dat de verschillende meetinstrumenten geen gemeenschappelijke leidingen hadden, sloegen de vluchtleiders alarm. De bemanning van het ruimteveer werd op de hoogte gesteld. 'Roger', was het antwoord, gevolgd door iets onverstaanbaars. Dat was het laatste wat de vluchtleiders van de bemanning hoorden.
Misschien, zegt Ockels, zijn de beschadigde meetinstrumenten in de vleugel een indicatie dat de hitte ook de constructie heeft aangetast. Dat kan de shuttle onbestuurbaar hebben gemaakt.
Een alternatieve hypothese is dat het stuk isolatiemateriaal bij de lancering een stukje van de linkervleugel heeft afgebroken of gedeukt. Daardoor kan het voertuig in de nadering voor de landing uit evenwicht zijn geraakt. Het ruimteveer moet dan een paar scherpe S-bochten uitvoeren om af te remmen. 'Een kleine afwijking van de juiste stand is dan al kritiek', zegt Ockels. 'Dan stroomt de lucht niet meer recht van voren aan, maar van de zijkant. Dat levert enorme krachten op.' Bovendien kan de hete luchtstroom dan op onbeschermde plekken tegen de shuttle aanwaaien, aangezien de beschermende tegeltjes alleen aan de onderkant zitten.
Er zijn inmiddels drie onderzoeken gestart naar de oorzaken van het ongeluk. De wrakstukken die in Texas en Louisiana terecht kwamen, moeten meer aanwijzingen opleveren. Space shuttles hebben geen zwarte doos aan boord met opgeslagen meetgegevens. Wel worden tijdens de vlucht data naar de aarde gestuurd. In de dagen na de lancering zijn direct al berekeningen gedaan naar de schade die het afgebroken stuk isolatieschuim kon hebben aangericht. Technici concludeerden toen dat een relatief licht brokstuk geen gevaar zou kunnen opleveren bij terugkeer in de atmosfeer. Inmiddels is de NASA daarover minder zeker. IJsafzetting - door supersnel leeglopen van de brandstoftank tijdens de lancering - kan het brokstuk aanzienlijk hebben verzwaard.
Maar zelfs als berekeningen hadden uitgewezen dat wel schade kan ontstaan dan had de NASA niets anders kunnen doen dan het ruimteveer te laten landen, zegt een woordvoerder. 'We hadden geen alternatief.' Om die reden zijn er ook geen foto's gemaakt van de eventuele beschadigingen aan de vleugel. 'We hadden toch niets kunnen repareren.'
Ockels betwijfelt dat. 'Je hebt het gezien met de Apollo-13, en bij de Mir: in extreme situaties zijn mensen in staat geweldig creatieve oplossingen te bedenken.'
Het is overigens niet voor het eerst dat er stukken isolatieschuim van de grote externe tank afvliegen. Twee vluchten geleden kwamen er op dezelfde plek op de tank, bij de voorste verbinding met het ruimteveer, ook al flarden los. Toen raakten ze een van de hulpraketten. Dat bleef zonder gevolgen. NASA wilde het probleem onderzoeken, maar 'zag het niet als een risico'. Het isolatieschuim op de externe tank is in 1999 vernieuwd, omdat het oude schuim schadelijk was voor de ozonlaag.
De Europese ruimtevaartorganisatie ESA denkt niet aan een fout in het shuttle-ontwerp. 'De landing van een space shuttle is 111 keer goed gegaan. Dit is echt een ongeluk, niet te vergelijken met de ramp met de Challenger in 1986. Toen bleek het ontwerp principieel verkeerd', laat een woordvoerder weten.
De schuld ligt volgens Amerikaanse commentaren eerder bij de bezuinigingen die het ruimteprogramma de laatste jaren hebben getroffen. In september verscheen een rapport van adviesbureau RAND, dat concludeerde dat 'verslechterende infrastructuur en verouderde componenten de veiligheid van de shuttle sterk verminderen'.
De vier bestaande ruimteveren zijn gebaseerd op techniek uit de jaren zestig. Vervangingsplannen worden steeds vooruitgeschoven. De shuttles moeten tot 2020 blijven vliegen.
Ondanks moderniseringen levert dat problemen op. Vorig jaar zomer werden er scheurtjes ontdekt in de brandstofleidingen van de space shuttles. Dat betekende onder meer het uitstel van STS-107, de vlucht van de Columbia die zaterdag verongelukte.
__________________
Geen knoop aan vast te touwen.
|