[Analyse] Kanarie

Howdy,

Een poos terug opende ik een thread over het idee om een tekst van jezelf te analyseren. Ik heb er verder weinig meer mee gedaan, totdat mij twee dagen terug opeens een gedachte overviel over een verhaal van mij die perspectieven opende. Het was een invalshoek op een zelfgeschreven verhaal waar ik nog niet eerder aan gedacht had.

Het gaat om het verhaal 'Kanarie', dat HIER te vinden is. Hieronder volgt mijn zelfgemaakt analyse.

- - -

De belangrijkste stelling en direct ook het belangrijkste verweer voor en tegen deze analyse is dat de kanarie een zekere analogie vertoont met ‘het leven’. 'Kanarie' begint met de verjaardag van de hoofdpersoon. In verhaaltechnische termen zouden we zelfs kunnen spreken van een geboorte, aangezien de hoofdpersoon voor de aanvang van het verhaal niet bestond. In de eerste zin, het ontstaan van de tekst, wordt hem een kanarie cadeau gedaan. Dat het verhaal ook ‘Kanarie’ heet, is daarbij van belang. De kanarie kan gezien worden als het verhaal zelf, binnen het verhaal. Deze kanarie maakt dat de tekst bestaat en direct ook dat de hoofdpersoon bestaat.
Op basis van deze overéénkomsten, wil ik het begin van ‘Kanarie’ met een geboorte vergelijken. Men krijgt, zonder er om gevraagd te hebben, een pakket, namelijk het leven, in de handen geduwd en weet eigenlijk niet wat hij of zij ermee aanmoet. In het verhaal is het ontvangen leven dus de kanarie.

De hoofdpersoon krijgt het advies om een kooi aan te schaffen voor zijn nieuwe kanarie, want zo'n los beest is niets. In eerste instantie vindt de overige visite de kanarie nog leuk en interessant, maar al snel ergeren ze zich aan het onbeschaamde gedrag van het beest. De hoofdpersoon probeert de kanarie terug in de doos te stoppen en dit maakt de Freud in ons wakker. Als we de kanarie zien als het gegeven leven waarvan men niet weet wat er mee aan te vangen, dan kan het terugstoppen in de doos gezien worden als de wens het leven ongedaan te maken. Niet door middel van zelfdoding, maar doormiddel van terug te kruipen in de baarmoeder. De kooi, waarvan verschillende mensen in de tekst zeggen dat de hoofdpersoon er één aan moet schaffen, maar die de kanarie nooit zal omsluiten, mogen we lezen als de dwang van de sociale omgeving om het leven een zekere vorm te geven. Men moet er immers iets mee doen.

's Avonds, wanneer de visite naar huis is, komt de kanarie weer uit de doos. De hoofdpersoon heeft alle ramen en deuren dichtgedaan, omdat het beest anders misschien ontsnapt. "Vreemd, want ik was hem liever kwijt dan rijk." Misschien houdt de hoofdpersoon diep van binnen toch wel van zijn kanarie/leven, want zodra hij in de kraaloogjes van het dier kijkt, de eerste keer, mompelt hij dat het best wel een lief beestje is. De liefde is echter van korte duur, want zodra de hoofdpersoon toenadering zoekt, bijt het beest in zijn vinger en ontstaat er weer de volledige paniek van een man die niet weet wat hij moet doen met een wilde kanarie. Dirk, de persoon die de kanarie in eerste instantie gegeven heeft, belt op dat moment en biedt de hoofdpersoon een kooi aan. Deze heeft er echter geen zin in om geld bij te leggen bij zijn cadeau en vermeld dat het beest morgen teruggaat.

De rol van Dirk in het verhaal is onduidelijk. Enerzijds verplicht onze analogie van de kanarie met het leven ons ertoe hem te zien als een schenker van het leven. Dit kan de biologische vader zijn, aangezien Dirk in het verhaal altijd in de nabijheid van zijn tekstloze vriendin is, welke kennelijk weinig meer dan boezemdecoratie voorstelt. Dirk is iemand die zichzelf tot vriend gebombardeerd heeft en zich op die manier vrijpostig en ongevraagd in iemands leven positioneert, terwijl die iemand daar weinig prijs op stelt. Evenals het kind niet kan uitmaken of hij het leven accepteert of niet (die mogelijkheid ontstaat pas lang nadat het leven al geaccepteerd is), kan een kind ook zijn ouders niet uitkiezen. Dit kan een bron van frustratie zijn, eens temeer omdat ouders per definitie deel uitmaken van het kind zelf, zowel op biologisch als op ander -logisch vlak. Dirk maakt, ongevraagd, deel uit van het leven van de hoofdpersoon en kan op die verwrongen manier als 'vaderfiguur' gezien worden. Een Freudiaans aangelegde lezer kan de jaloezie die spreekt uit de gedachte "Ik zag hem al lachend op de bank zitten, jonglerend met de borsten van zijn vriendin" bijkans lezen als een oedipuscomplex.

Wanneer de kanarie het leven is aan de hoofdpersoon toebehoort en Dirk de vader is die het leven geschonken heeft, is het interessant om te lezen dat die twee door het verhaal heen een ruzie hebben over het feit of het nu een grasparkiet of een kanarie is. Een discussie die binnen de door mij opgeworpen terminologie niet geheel onbekend is tussen vader en zoon. "Je gaat maar een echt beroep leren!" versus "Nee, ik wil muzikant worden!" of de talloze equivalenten daarvan.

De hoofdpersoon heeft kennelijk naar Meat Loafs 'Life Is A Lemon And I Want My Money Back' geluisterd en gaat, zoals gezegd, met de kanarie/grasparkiet terug naar de dierenwinkel. De winkelier identificeert de kanarie direct als grasparkiet (in het voordeel van Dirk dus), maar neemt ook afstand van het beest; zijn winkel verkoopt die dieren niet. Wanneer de hoofdpersoon wijst op een stapel kooien vol met grasparkieten, blijkt dat het gaat om een éénrichtingsverkeer. De dierenwinkel heeft zoveel grasparkieten, juist omdat ze niet verkocht worden.
De dierenwinkel kunnen we als een soort hiernamaals lezen, een limbo dat zich hoger bevindt dan de werkelijkheid. Een rinkelende bel maakt dat een winkelier kennelijk uit het niets tevoorschijn komt en deze man is tegelijk bijzonder vriendelijk, maar ook leugenachtig. Hij geeft lachend toe dat het zijn werk is om mensen zwangere hamsters in de maag te splitsen. Het gaat mij te ver om uitspraken te doen in termen van goed en kwaad en hemel en hel om de winkelier te kunnen duiden, daarvoor is niet genoeg grond. Voor nu is het genoeg om te stellen dat hij een hogere, onduidbare orde representeert die meer te zeggen heeft over leven en dood, over kanaries en grasparkieten. Het feit dat allerlei grasparkieten/kanaries hier terecht komen voor hun laatste rustplaats (ze worden niet meer verkocht), versterkt dit idee.
Bij dit limbo dat levens slechts op kan slokken maar niet uit kan delen, biedt de hoofdpersoon zijn eigen leven aan, maar het wordt niet geaccepteerd. Voor het leven is er geen retour afzender. Terugkruipen in de baarmoeder is geen optie (de kanarie wordt door het verhaal heen steeds wilder in zijn kartonnen gevangenis) en zelfmoord (het weer inleveren bij de dierenwinkel) ligt voor de hoofdpersoon ook niet in het verschiet.

Weer thuis overvalt de apathie onze hoofdpersoon; "Misschien moest ik me er maar gewoon bij neerleggen dat ik vanaf heden een trots kanariebezitter was." Hij pakte het doosje verveeld beet en schudt er mee. Tot zijn grote verbazing blijkt dat er een amusant ritme uit komt en hij begint muziek te maken met het dier als rammelaar. We zouden kunnen zeggen dat de hoofdpersoon in zijn opgeven iets aan te vangen met zijn leven, juist zijn 'ritme' vindt. Wrang genoeg wordt dit bereikt door het leven zelf als een waardeloos iets te behandelen. Deze behandeling maakt het mogelijk dat er een lied, letterlijk, uit het niets ontstaat.
Hierin wordt tegelijk de oorlog en de liefde aan het dier verklaard en bovendien gaat het om een kanarie en een grasparkiet tegelijk. De spanning tussen deze twee benamingen die eerder in het verhaal zat wordt niet opgelost, maar wordt geaccepteerd en verwerkt in een lied dat met dezelfde vrolijkheid liefde en haat combineert. De hoofdpersoon geeft er niet meer om.

Zijn gedrag werkt inspirerend en in de laatste fase van het verhaal heeft hij een feestelijke stoet achter zich aan lopen. De vreugde ligt er echter zo dik op en is zo onwaarschijnlijk, dat het zichzelf door middel van ironie neutraliseert. Evenals in het lied zelf, is het einde niet serieus te nemen. Omwille van de overdreven conventie van een happy end, compleet met zonsondergang als einde, vindt dit alles plaats en verder is er geen reden. Dom meedoen met deze betekenisloze vreugde die mogelijk gemaakt werd door onverschilligheid, is de enige manier waarop onze hoofdpersoon met zijn kanarie/leven om kan gaan en uit het feit dat mensen hem volgen spreekt het oordeel dat iedereen het zo zou moeten doen.

Het grootste bezwaar tegen deze analogie tussen kanarie en leven, is natuurlijk het gegeven dat het de tekst direct bombardeert tot iets dat een uitspraak over 'het leven' probeert te doen, hetgeen de analyse in waarde en interessantheid doet dalen. Dit omdat het soms het primaire doel van tekstanalyses lijkt om om het even welke tekst te dwingen tot uitspraken over ons leven.

- - -

LUH-3417

[Anki]

Aaaahaaa

[Zut Alors!]

ROFLMFAO !!!

Je snapt natuurlijk wel waarom, of zijn analyses altijd een opsomming van de meest onzinnig bij elkaar geraapte filosofiëen?

You really scare the crap out of me...

Grim

Eigenlijk was hij wel een beetje serieus bedoeld.

Maar ik denk dat dat moeilijk is met Freud erin.

Snotter.

LUH-3417

[Zut Alors!]

Ehh... een beetje té serieus bedoeld?

Hm. Dat kan.

Ik heb het gedaan omdat het idee van 'kanarie is leven' me twee dagen terug opeens door het hoofd schoot. Grappig, omdat ik het bij het schrijven geen seconde zo gezien heb.

Ik schrok er zelf best wel van dat ik dit verhaal zo erg kon onderwerpen aan een Freudiaanse lezing. Zou die patjakker dan toch gelijk hebben, of ben ik gewoon teveel beïnvloed door de psycho-analyse?

In ieder geval vond ik het een fijne oefening.

LUH-3417

[niam]

Mooie analyse. Maar, jij weet ook dat je haast 'alles' op een Freudiaanse manier kan verklaren. Dat was het zwakke punt van Freud, die altijd toepasbare subjectiviteit.

Yup. Het is een Freudiaanse werkwijze... eerst een theorie verzinnen, vervolgens net zo lang met de werkelijkheid kneden totdat ze erin past en dan trots zeggen dat je theorie klopt.

Maar bij een tekstanalyse is dat niet zo erg. Toen de psycho-analyse zich met literatuur bezig ging houden, gebruikten ze verhalen om inzicht te krijgen in de psyche van de schrijver, dacht ik. Dat was hier niet echt mijn doel. Ik wilde gewoon een mogelijke lezing geven en toevallig kwam daar Freud telkens in terug. Maar er zijn zat andere mogelijke manieren om het verhaal te lezen. Want ik denk niet dat een gemiddelde lezer die geen tijd en zin heeft om een analyse te maken iets als dit eruit kon halen. Ik vind het zelf alleen wel een fijne analyse, omdat hij toch wel kloppend is, en ondersteund wordt door de tekst.

LUH-3417