|
Citaat:
Alcohol en de lever
4202.05
De lever is één van de belangrijkste organen in ons lichaam. Zonder lever kan een mens niet leven. De lever is te vergelijken met een chemische fabriek. In de lever spelen zich allerlei processen af die van belang zijn voor een gezond functionerend lichaam. Processen die zich in de lever afspelen zijn onder andere: koolhydraat-, eiwit- en vetstofwisseling, aanmaak van gal, opslag van sommige vitaminen en mineralen en het onschadelijk maken van medicijnen en giftige stoffen zoals alcohol.
Als de lever niet goed functioneert kunnen er op den duur klachten ontstaan, zoals vermoeidheid, geelzucht, bloedingen in slokdarm en maag, gewrichtsklachten en vochtophoping in de buik.
Een leverziekte kan onder andere worden veroorzaakt door virussen, tumoren, stapeling van koper of ijzer, erfelijke factoren, ziekten elders in het lichaam en alcohol.
Misvatting
Alcohol kan een oorzaak zijn van leverproblemen. Het is echter een misvatting te veronderstellen dat elke leverpatiënt (te veel) alcohol heeft gebruikt. Een virus of medicijngebruik zijn voorbeelden van andere oorzaken van een slecht functionerende lever.
Wat is het effect van alcohol op de lever?
Chronisch alcoholgebruik heeft effect op het functioneren van het hele lichaam. Hier wordt echter alleen het effect van alcohol op de lever besproken.
Na het drinken van alcohol, wordt de alcohol vanuit het maagdarmkanaal opgenomen in het bloed. Met het bloed wordt de alcohol vervolgens naar de lever getransporteerd.
In de lever bevinden zich enzymen die meehelpen bij de afbraak van alcohol. Meer dan 90% van de in het bloed opgenomen alcohol wordt afgebroken in de lever. Bij de afbraak van alcohol in de lever ontstaan schadelijke en agressieve stoffen. Het zijn juist deze afbraakproducten van alcohol die de levercellen beschadigen. Door de beschadiging van de levercellen kunnen allerlei normale processen, zoals de aanmaak en omzetting van voedingsstoffen, niet goed meer verlopen. Het gevolg is dat water, eiwitten en vetten zich in de cellen gaan ophopen. Dit kan op den duur leiden tot het afsterven van de levercellen en uiteindelijk tot littekenweefselvorming in de lever (levercirrose).
Alhoewel er wel individuele verschillen zijn in de reactie op alcohol, kunnen mannen over het algemeen meer alcohol verdragen zonder dat er schadelijke effecten in de lever optreden dan vrouwen. De oorzaak hiervoor is niet geheel duidelijk; deels kan dit verklaard worden door verschillen in lichaamsbouw en lichaamssamenstelling. Om het risico op leverbeschadiging te beperken wordt geadviseerd om maximaal 2 (vrouwen) of 3 (mannen) glazen alcohol per dag en niet elke dag te drinken.
De kans op leverbeschadiging is groter naarmate iemand meer en gedurende langere tijd alcohol gebruikt.
Welke leverafwijkingen kunnen ontstaan?
Naarmate het alcoholmisbruik langer duurt heeft dit steeds ernstiger gevolgen voor de lever. Hierbij is van belang dat in het begin de leverschade nog te herstellen is door te stoppen met alcohol. Op den duur leidt chronisch alcoholmisbruik echter altijd tot levercirrose. Zodra er sprake is van levercirrose is de aangerichte schade niet meer te herstellen. Stoppen met alcohol kan op dat moment alleen nog verdere beschadigingen voorkomen.
Bij de door alcohol veroorzaakte leverschade kunnen we in de loop van het ziekteproces verschillende fases onderscheiden:
Steatose (leververvetting)
Bij leververvetting is er sprake van het ophopen van vet in de levercellen. Bij lichamelijk onderzoek is de lever duidelijk vergroot, waardoor er soms sprake is van pijn in de rechterbovenbuik. Meestal veroorzaakt de leververvetting echter geen klachten. Leververvetting kan al na een korte periode van overmatig alcoholgebruik optreden. Leververvetting hoeft geen blijvende schade aan de lever te veroorzaken.
Alcoholische hepatitis (leverontsteking)
Bij alcoholische hepatitis is er sprake van een leverontsteking als gevolg van beschadiging van levercellen door de afbraakproducten van alcohol. Meestal ontstaat deze hepatitis geleidelijk en zijn er (nog) geen duidelijke klachten. De ontsteking kan steeds ernstiger vormen aannemen naarmate er langer en meer gedronken wordt. In het beginstadium kan de schade zich nog herstellen mits het alcoholgebruik gestaakt wordt.
In zeldzame gevallen kan er een “acute alcoholische hepatitis” optreden.
Bij acute alcoholische hepatitis is er sprake van een plotseling (acuut) optredende leverontsteking als gevolg van grote hoeveelheden alcohol gedurende langere tijd. De patiënten zijn misselijk, moeten braken en klagen over pijn in de rechterbovenbuik.
Bij de meer ernstige vormen kunnen als gevolg van stollingsproblemen (stervormige) bloeduitstortingen in de huid voorkomen en kan geelzucht optreden. Ernstige complicaties die vervolgens op kunnen treden zijn: vochtophoping in buik en elders in het lichaam en hersenbeschadiging.
De vooruitzichten in het beginstadium van de acute hepatitis zijn gunstig. Zodra er niet meer gedronken wordt verdwijnen de klachten en is er meestal geen blijvende schade.
Is er al sprake van geelzucht en zijn er stollingsproblemen dan zijn de vooruitzichten veel minder gunstig en kan het de dood tot gevolg hebben.
Fibrose
Als gevolg van een langer bestaande hepatitis gaan de levercellen littekenweefsel of bindweefsel (fibrose) aanmaken. Dit komt rondom de levercellen te liggen, waardoor er minder ruimte is voor de bloedvaatjes in de lever. Dit heeft tot gevolg dat de doorbloeding van de lever wordt belemmerd. Dit heeft een verhoogde bloeddruk in de lever tot gevolg.
Cirrose
Als de fibrosevorming doorgaat ontstaat er op den duur levercirrose. Bij levercirrose is het meeste leverweefsel vervangen door bindweefsel (littekenweefsel). Door het ontstane littekenweefsel kan bloed niet meer vrij door de lever stromen. Dit heeft tot gevolg dat gezonde cellen niet goed meer worden voorzien van bloed (dus van voedsel). Ook deze cellen gaan als gevolg daarvan te gronde, waardoor nog meer littekenweefsel wordt gevormd. Door dit proces wordt steeds meer gezond leverweefsel vervangen door littekenweefsel, waardoor de capaciteit van de lever steeds verder afneemt. Er ontstaan in de loop van het proces dan ook steeds meer klachten.
Levercirrose is onomkeerbaar, dat wil zeggen dat het littekenweefsel niet meer vervangen kan worden door gezond leverweefsel.
Stoppen met alcohol is absoluut noodzakelijk om verdere schade te voorkomen.
Hepatocellulair carcinoom (primaire leverkanker)
Als gevolg van levercirrose is er een grotere kans op het ontstaan van primaire leverkanker.
Deze hierboven beschreven meer of minder ernstige leveraandoeningen kunnen tevens ontstaan door andere oorzaken en hoeven dus niet per definitie te maken te hebben met alcoholmisbruik.
Wat zijn de klachten bij overmatig alcoholgebruik?
De klachten die optreden na langdurig alcoholmisbruik zijn niet karakteristiek voor alcoholmisbruik, maar kunnen ook te maken hebben met andere oorzaken. In verband hiermee is het belangrijk dat geen voorbarige conclusies over alcoholmisbruik worden getrokken. Vaak kan pas na zorgvuldig onderzoek vastgesteld worden of de klachten inderdaad met alcoholmisbruik te maken hebben.
De klachten die optreden na alcoholmisbruik zijn:
Acute klachten
Dit zijn de klachten die we kunnen karakteriseren als ‘aangeschoten gedrag’ of ‘dronkenschap’. Door de vergiftiging van de maag en het zenuwstelsel is het reactievermogen en het bewegingspatroon duidelijk verminderd. Meestal moet men ook braken.
Bij acute alcoholische hepatitis kunnen er gedurende enkele dagen tot soms enkele weken klachten optreden zoals; braken, misselijkheid, gebrek aan eetlust, moeheid, hoofdpijn, en soms koorts, geelzucht en pijn in de bovenbuik. Als complicaties kunnen er stollingsproblemen, vochtophoping en hersenbeschadiging optreden.
Chronische klachten
Het gevaar van langdurig alcoholmisbruik is dat er in het begin meestal geen klachten zijn. Pas als de lever ernstig beschadigd is en niet meer optimaal functioneert treden er klachten op. Er is dan vaak al sprake van levercirrose, waardoor de patiënten last krijgen van: ernstige vermoeidheid, geelzucht en blauwe plekken. Als de druk van het bloed in de lever als gevolg van de levercirrose te hoog wordt kan er vochtophoping in de buik optreden en spatadervorming in maag en slokdarm. Deze spataderen kunnen ernstige bloedingen veroorzaken.
Ook andere organen zoals de alvleesklier en het hart gaan steeds minder goed functioneren, waardoor er diarree, buikpijn, suikerziekte, kortademigheid en vochtophoping in het hele lichaam op kan treden.
Door veranderingen in de hormoonhuishouding kan er bij mannen borstvorming optreden.
Uiteindelijk kunnen ook de hersenen aangetast raken en kan de patiënt in coma raken.
Er is een verhoogde kans op keelkanker en kanker in de mond vooral als er ook gerookt is.
Hoe kan de diagnose worden gesteld?
Om chronisch alcoholmisbruik aan te tonen beschikt de arts over een aantal verschillende onderzoeksmethoden. Voor vrijwel alle onderzoeksmethoden geldt dat zij weer niet specifiek zijn voor alcoholmisbruik. Slechts een combinatie van onderzoeken kan meer zekerheid verschaffen.
Bloedonderzoek
- De hoeveelheid alcohol in het bloed
De alcoholspiegel in het bloed is een maat voor de hoeveelheid alcohol die in de uren voorafgaand aan het onderzoek is gebruikt. Dit onderzoek is slechts beperkt bruikbaar, omdat het niets zegt over alcoholmisbruik gedurende langere tijd.
- Leverfunctieonderzoek
De effecten van chronisch alcoholmisbruik kunnen worden vastgesteld, door in het bloed de gehaltes te bepalen van een aantal voor de lever karakteristieke stoffen zoals het bilirubine, enzymen en eiwitten. Zodra de lever niet goed functioneert zijn deze zogenaamde ’leverfuncties’ afwijkend van normaal.
Bij het vermoeden van alcoholmisbruik wordt onderzoek gedaan naar de leverenzymen gamma-GT, AF, ASAT en ALAT. Door de ontsteking van de levercellen lekken de enzymen vanuit de cel weg naar het bloed, waardoor het gehalte zal stijgen. Een verhoging van het gehalte aan gamma-GT, AF en een stijging van de verhouding ASAT/ALAT kan dan ook wijzen in de richting van leverschade als gevolg van alcoholmisbruik.
Ook een stijging van het bilirubinegehalte (galkleurstof) en een daling van het albumine kan een aanwijzing zijn voor een leveraandoening als gevolg van alcoholmisbruik.
- Andere bloedonderzoeken
Het MCV (volume van de rode bloedcellen) is vaak verhoogd.
Echter ook bij andere leveraandoeningen waarbij geen sprake is van alcoholmisbruik kunnen deze waarden eveneens zijn gestegen.
Om toch meer duidelijkheid te krijgen over alcohol als mogelijke oorzaak is aanvullend onderzoek in de vorm van een echografie of leverbiopsie vaak noodzakelijk.
Leverbiopsie
Bij dit onderzoek wordt met behulp van een holle naald, die via een speciale plaats tussen de ribben in de lever wordt ingebracht, een ‘hapje’ (biopt) leverweefsel weggenomen. Dit biopt wordt vervolgens in het laboratorium verder onderzocht. Het karakteristieke beeld van levercirrose kan een aanwijzing zijn voor alcoholmisbruik. Door de biopsie kan ook onderscheid gemaakt worden tussen leververvetting, alcoholische hepatitis, leverfibrose, levercirrose en primaire leverkanker.
Echografie
Leververvetting kan met behulp van dit onderzoek worden aangetoond.
Wat is de behandeling?
Het belangrijkste bij de behandeling van de klachten die te maken hebben met leverschade door alcoholmisbruik is het volledig en definitief stoppen met alcohol.
Hierdoor kan leververvetting, het beginstadium van alcoholische hepatitis en leverfibrose vrijwel volledig herstellen. Bij eenmaal ontstane levercirrose is deze maatregel van belang om een snelle achteruitgang van de conditie van de lever te voorkomen.
Behalve deze belangrijke leefregel, richt de behandeling zich vooral op het voorkomen en behandelen van complicaties als gevolg van alcoholische hepatitis en levercirrose:
Medicijnen
Alhoewel er nog geen medicijnen zijn die de schadelijke effecten van alcohol kunnen bestrijden, zijn er enkele medicijnen die de klachten tijdelijk een klein beetje kunnen verminderen:
- Ursodeoxycholzuur heeft invloed op de galvloeistof in de lever waardoor ontstekingsverschijnselen kunnen verminderen.
- Prednisolon kan een tijdelijk gunstig effect hebben bij ernstige acute alcoholische hepatitis en bij een opvlamming van chronisch alcoholische hepatitis.
Behandelen van slokdarmspataderen
Bij het behandelen van slokdarmspataderen wordt een onderscheid gemaakt tussen spataderen die gebloed hebben en die niet gebloed hebben. Indien deze nog niet gebloed hebben worden geneesmiddelen gegeven die een vergelijkbare werking hebben als geneesmiddelen die bij gewone hoge bloeddruk worden gegeven. Spataderen die gebloed hebben kunnen op verschillende manieren worden behandeld: ze kunnen worden ingespoten met een stof die de aderen verhardt (scleroseren), er kan een rubber bandje omheen gelegd worden waarna de spataderen indrogen of er kan een omleiding aangelegd worden voor het bloed vanuit de lever. Sinds enige jaren is het ook mogelijk om een buisje in de lever te plaatsen die het bloed een eenvoudige afvoer biedt, zodat de druk daalt (TIPS).
Levertransplantatie
Levertransplantatie wordt alleen gedaan bij die patiënten waarbij de leverschade zeer ernstig is. Deze patiënten moeten voldoen aan speciale voorwaarden. De belangrijkste voorwaarde is dat de patiënt in elk geval een half jaar absoluut geen alcohol meer heeft gebruikt. De resultaten van een levertransplantatie zijn over het algemeen goed.
Gezonde en gevarieerde voeding
Het gebruik van een gezonde en gevarieerde voeding is belangrijk om het lichaam zo snel mogelijk weer in goede conditie te brengen en te houden. Een speciaal dieet is over het algemeen niet nodig. Alleen in die gevallen waarbij er sprake is van acute alcoholische hepatitis of van vergevorderde cirrose met vochtophoping in de buik wordt een speciaal eiwit- of zoutbeperkt dieet geadviseerd. Vaak wordt daarvoor verwezen naar een diëtist.
Lotgenotencontact
Mensen met een leverziekte kunnen via een patiëntenvereniging ervaringen met elkaar uitwisselen. Voor meer informatie: Nederlandse Leverpatiënten Vereniging (NLV),
telefoon: 033-4220981, e-mail: info@leverpatientenvereniging.nl,
internet: www.leverpatientenvereniging.nl
Alcohol informatielijn: 0900-500 20 21
Hulp bij verslaving
Vereniging GGZ Nederland, telefoon: 033-4608900, e-mail: info@ggznederland.nl, internet: www.ggznederland.nl
Schriftelijke informatie aan te vragen bij de Maag Lever Darm Stichting
Zie voor meer informatie over onderwerpen die ook in deze paper zijn besproken:
Paper : Slokdarmspataderen
Paper : Leverfunctie-onderzoek
Paper : Leververvetting
Paper : Leveronderzoeken
Brochure: Levercirrose
Brochure: Leverkanker
Hebt u naar aanleiding van deze informatie over ‘Alcohol en de lever‘ nog vragen, of wilt u een extra brochure of paper bestellen, dan kunt u contact opnemen met onze Infolijn:
0900 - 20 25 625 (€ 0,20 pm) op alle dagen, 24 uur per dag.
Ook kunt u een e-mail sturen naar: voorlichting@mlds.nl
Internet: www.mlds.nl
|
__________________
- Ik weet hoe je moeder smaakt -
|