Ronald Reagan: symbool van een tijdperk
EN HAAG - Ronald Wilson Reagan was meer dan de 40e president van de Verenigde Staten. Hij was het symbool van een tijdperk: de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Onder deze voormalig filmacteur kreeg het land zijn zelfvertrouwen terug.
Onder hem kwam er een einde aan de periode van de Koude Oorlog en verdwenen tal van militaire dictaturen in Zuid-Amerika. Het was ook de tijd van de yuppies, de snel carrière makende jongeren die grof geld verdienden door beursspeculaties.
Onwetendheid
Op al deze zaken heeft Reagan, de oudste president uit de Amerikaanse geschiedenis, zijn stempel gedrukt. Toch knap voor een president van wie wordt beweerd dat hij nooit meer dan twintig uur per week werkte en berucht was om zijn blunders en onwetendheid.
De in 1911 geboren voormalige filmacteur en oud-gouverneur van Californië werd in 1979 gekozen tot president. Hij voerde destijds campagne onder het motto dat de traditionele waarden moesten worden hersteld. Zijn tegenstrever, president Jimmy Carter, was kansloos door de economische recessie en de gijzeling van vijftig Amerikanen in de Amerikaanse ambassade in Teheran.
Filosofie
Kansen voor het individu konden in Reagans filosofie worden vergroot door lagere belastingen en minder overheid. Deze aanpak werkte: In de jaren tachtig daalde de werkloosheid van 7,1 naar 5,4 procent en de torenhoge inflatie liep sterk terug van 13 tot onder de 5 procent. Bij zijn aftreden in 1989 hebben de VS een 68 maanden durende periode van economische groei doorgemaakt.
Maar zijn Reaganomics kende ook schaduwkanten. Het handelstekort van de VS vervijfvoudigde en de nationale schuld liep op tot onvoorstelbare hoogte, 2,6 biljoen dollar. Door de stijgende begrotingstekorten nam de invloed van de federale overheid op het economisch leven toe. Onder Reagan steeg het aantal federale ambtenaren.
Verpaupering
Wel leidde 'minder overheid' tot meer inkomensongelijkheid. De rijken werden rijker en gingen er meer dan een kwart op vooruit. Het aantal mensen onder de armoedegrens nam enorm toe en omdat op de fondsen voor de lagere overheden sterk werd beknot, verpauperden de steden. Maar volgens Reagans economische opvattingen zouden de armen uiteindelijk profiteren van het geld dat de rijken in de economie investeren.
Van zijn verkiezingsbelofte een einde te maken aan fraude en misbruik kwam niets terecht. Ongeveer 120 door Reagan benoemde topambtenaren raakten verwikkeld in financiële schandalen. Bovendien was de drastische deregulering debet aan het Savings & Loans-schandaal, het onverantwoorde gespeculeer door spaarbanken dat de Amerikanen miljarden dollars kostte.
'Star Wars'
Reagan verdubbelde de militaire uitgaven. De B-1 bommenwerper, de MX-raket, de Midgetman. Het waren allemaal kostbare en zeer geavanceerde projecten, die uiteindelijk door de val van de Sovjetunie nauwelijks of niet zijn uitgevoerd.
Zij waren echter nog spotgoedkoop in vergelijking met Reagans grote droom, "Star Wars". Dit Strategisch Defensie Initiatief, SDI, moest Amerika een lasergestuurd ruimteschild bieden dat alle vijandige raketten en kernkoppen kon vernietigen. Reagan en Gorbatsjov sloten in 1987 het meest vergaande ontwapeningsakkoord tot dan toe, het INF-akkoord.
Koppig
Zijn felle anticommunisme richtte Reagan behalve tegen de Russische beer vooral tegen nietige landen in Amerika's eigen achtertuin. Hardnekkig en koppig streed Reagan ook tegen het linkse Sandinistische regime in Nicaragua. Toen het Congres de wapenverkoop aan de Contra's, de Nicaraguaanse opstandelingen, verbood, bleef Reagan zich voor hen inzetten. Hij riep hierbij zelfs de hulp in van Panama's sterke man, de notoire drugshandelaar Noriega.
En al zou Reagan, zoals hij zelf beweert, niets hebben geweten van het doorsluizen van geld uit de geheime wapenleveranties aan Iran door zijn medewerkers, dan nog handelden mensen als North, Poindexter en MacFarlane wel in zijn geest. Deze Iran-Contra-affaire zou voldoende reden zijn geweest om Reagan tot aftreden te dwingen, zoals eerder met Richard Nixon gebeurde, en later met Bill Clinton werd geprobeerd.
'Teflon'-president
Het Congres werd voorgelogen, de wet overtreden, het onderhandelen met de ayatollahs was in strijd met alle afspraken en leverde bovendien niets op. Maar Reagan bleef. Het leek alsof niemand de durf had hem daadwerkelijk aan te pakken. Reagan was onaantastbaar-aandoenlijk, de 'teflon'-president van wie alle kritiek afgleed.
Reagan was aimabel, charmant en geestig. Over zijn vermeende luiheid zei hij: "Het is waar dat hard werken nog nooit tot iemands dood heeft geleid. Maar waarom zou ik het risico nemen". Toen in 1981 de geestelijk gestoorde John Hinckley een kogel in zijn long had geschoten, grapte Reagan tegen de doktoren die hem moesten opereren: "Ik hoop dat jullie allemaal Republikeinen zijn".
Sentiment
Reagan straalde een enorm zelfvertrouwen uit. Dat bezorgde hem een 'landslide'-overwinning bij de verkiezingen in 1984 tegen de 'liberal' Walter Mondale. De toen 73-jarige president zei tijdens een tv-debat geen misbruik te willen maken van de onervarenheid van zijn 'jonge' tegenstander. Mondale was 56. Reagan won 49 van de 50 staten. Als geen ander wist Reagan in te spelen op het sentiment van de Amerikanen. De Amerikanen hielden van Ronnie Reagan, ongeacht zijn daden.
In de jaren negentig takelde zijn gezondheid snel af. Hij leed onder meer aan de ziekte van Alzheimer. Sinds oktober 1999 kon Reagan niet meer praten en herkende hij zijn eigen dochter niet meer. In januari 2001 brak hij een heup en eind 2003 meldde een tijdschrift dat hij nog zelden wakker was.
|
