Samenvatting [NE]

[Sanctus]

Als je deze tekst zou moeten samenvatten in 120 woorden (wat ik vandaag gedaan heb voor Nederlands), wat moet er dan iig in staan?

Op 17 september 1827 stond in Roermond winkelier C. Compans terecht omdat een controleur een ouderwets gewicht in diens zaak had aangetroffen. Sinds 1820 moesten alle handelaren in Nederland rekenen in metrieke maten - zoals onze huidige kilo en meter - maar Compans, een ‘metrieke martelaar’, was ongehoorzaam en gebruikte oude ponden of onsen om de waren in zijn winkel af te wegen. Toen de ijker hem kwam controleren, beweerde hij de oude maat niet meer te gebruiken, maar toch weigerde hij hem mee te geven. Alles bij elkaar kwam het hem op een boete van 12 gulden te staan.

Compans was geen uitzondering. In zijn dissertatie laat historicus Han Maenen zien dat in de 19e eeuw honderden eigenwijze kooplieden, molenaars, bakkers en herbergiers terecht hebben gestaan omdat ze zich niet hielden aan het nieuwe metrieke stelsel. Maandag promoveert hij aan de Katholieke Universiteit Nijmegen op De Invoering van het Metrieke Stelsel in Nederland tussen 1793 en 1880. Aspecten van een beschavingsproces.

Het begon allemaal in Frankrijk. In het revolutiejaar 1789 had aartsbisschop Talleyrand van Autun voorgesteld één nationaal stelsel in te voeren dat alle lokale maten en gewichten moest vervangen. Maenen: "Dat stelsel moest radicaal nieuw zijn, net als de kalender en de tijdrekening di de revolutionairen in Frankrijk invoerden. "Maar bovenal moest het eenheid brengen.

Ook in Nederland was de situatie eind 18e eeuw versnipperd. Iedere stad of regio had zijn eigen el, pond en schepel. Omdat de Republiek ook politiek een lappendeken was, leverde dat nauwelijks problemen op, totdat aan het einde van de 18e eeuw een eenheidsstaat begon te ontstaan. "In zo’n eenheidsstaat moeten bijvoorbeeld de belastingen centraal worden geregeld," zegt Maenen.

Maar het is moeilijk te bepalen hoeveel een boer over zijn grond moet betalen als hij de oppervlakte meet in ‘morgens’: de hoeveelheid land die hij in een ochtend kan bewerken. De grootte daarvan hangt onder meer af van de gewassen die hij verbouwt en de manier waarop hij het land behandelt. En dat verschilde sterk per regio.

Bovendien was het lastig rekenen met het oude systeem dat grotendeels gebaseerd was op machten van twee. In Amsterdam bijvoorbeeld bevatte een mud graan vier schepel, en in een schepel ging 32 kop. En op dat tweetallig systeem bestonden ook nog uitzonderingen: zo bevatte een ton vijf schepel.

"Voor ons is dat allemaal heel verwarrend, omdat wij gewend zijn decimaal te rekenen," zegt Maenen. "Maar deze maten waren in het dagelijks gebruik ontstaan en daarvoor waren ze heel geschikt." De meeste sommen die handelaren moesten maken waren delingen: éénderde mud, een halve el, dat ging makkelijk.

Moeilijker was het voor wetenschappers, die ingewikkeldere berekeningen maakten. Zij drongen aan op een nieuw, tientallig systeem, met een wetenschappelijke grondslag. De basiseenheid, de meter, werd daarom vastgesteld op één veertigmiljoenste van een meridiaan om de aarde. "En niet van de meridiaan over Parijs, zoals de Engelsen vaak beweren," zegt Maenen. "De stichters van het metrieke stelsel gingen ervan uit dat alle meridianen even lang waren. Pas later is gebleken dat dat niet klopt."

Het Engelse vooroordeel heeft alles te maken met het Franse geurtje dat aan het metrieke stelsel hing. Ook in Nederland bestaan daar hardnekkige misverstanden over. Veel Nederlanders denken onterecht dat Napoleon het systeem hier heeft ingevoerd. "Napoleon was tegen," zegt Maenen. "Hij wilde een systeem dat gebaseerd was op de oude maten."

Nadat Napoleon was verdreven, was het Willem I die de nieuwe maten en gewichten verplicht stelde. De koopman-koning verwachtte grote voordelen voor de internationale handel als die niet meer gehinderd zou worden door alle verschillen in maten en gewichten.

Maar handelaren, met name uit Amsterdam, waren niet overtuigd. Omdat die stad lang een centrale positie op de wereldmarkt had ingenomen, werden de Amsterdamse maten ook internationaal veel gebruikt. Toen de Nederlanders overgingen op kilo’s en meters werd de communicatie aanvankelijk alleen maar lastiger.

Koning Willem had dan ook nog een andere reden om het nieuwe systeem in te voeren, en dat was zijn streven naar een eenheidsstaat. De meeste inwoners van Nederland voelden zich in de vroege 19de eeuw vooral verbonden met hun dorp, stad of regio, en nauwelijks met hun land. Willem I probeerde die mentaliteit te veranderen, en de invoering van de eenduidige maten en gewichten was een stap in die richting.

Maar voor veel Nederlanders was die stap al te groot, zo blijkt bijvoorbeeld uit een uitspraak van winkelier J.A. Knoppert voor de rechtbank in Arnhem. Op 4 januari 1825 klaagde hij dat het nieuwe stelsel zijn zaak te gronde had gericht. "Hij moest zich aan de nieuwe maten houden, en dat kostte hem klanten," legt Maenen uit. "Die gingen waarschijnlijk naar de concurrent, die nog wel stiekem de oude maten gebruikte. De klanten vonden het moeilijk om in een tientallig stelsel te rekenen."

Voor Europeanen in 2002 klinkt het bekend in de oren: een van boven opgelegde verandering waar een groot deel van de bevolking niet aan kan wennen. Dat lijkt op de invoering van de euro. Maar Maenen ziet vooral verschillen. "De invoering van de euro gaat ongelooflijk veel sneller. Het heeft meer dan honderd jaar geduurd voordat iedereen zich aan het metrieke stelsel hield." Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd stof op markten nog langs de arm gemeten, met de ouderwetse el.

De invoering van de euro is anders aangepakt, blijkt bijvoorbeeld uit rekenboeken voor de basisschool. Die zijn nu allemaal europroof, terwijl de omschakeling in de 19de eeuw veel langer duurde. In 1829, negen jaar na de invoering van het metrieke stelsel, verscheen nog een rekenboekje waarin alleen de oude maten en gewichten voorkwamen.

Maar er is ook een meer praktische reden voor het relatieve succes van de euro, denkt Maenen. "De gulden is snel uit de roulatie genomen. Daardoor kon niemand ontkomen aan de euro. Het heeft geen zin meer om met guldens te werken, want ze bestaan niet meer." Dat veel Europeanen nog terug kunnen rekenen naar hun oude munt komt volgens Maenen door de prijsverhogingen na januari 2002. "Anders was iedereen al lang gewend."

Geen voorbeelden noemen, laat het stuk over die Compans dus weg. Wel vertellen over oude maten (niet allemaal opnoemen natuurlijk), de oorzaken van veranderingen en de verandering naar en receptie van het metrieke/decimale stelsel. De euro is een ander voorbeeld, die zou ik ook weglaten.

[Sanctus]

Het was november 2002 gepubliceerd, het jaar van de invoering van de Euro. Is het dan niet een soort reflectie met ook nog een geschiedenislesje erbij?

[Gatara]

gee

120 woorden?

Er blijft weinig over dan.



Dit zijn er 120:


"Eind 18e eeuw begon de Nederlandse republiek een eenheidsstaat te worden. Het metrieke stelsel, dat ontstond in het Franse revolutiejaar 1789, kon hieraan bijdragen. Vanaf 1820 moesten alle handelaren in Nederland rekenen in metrieke maten.

Wetenschappers omarmden een nieuw, tientallig systeem. Handelaren waren sceptischer. De oude maten en gewichten waren in het dagelijks gebruik ontstaan en werden geschikt geacht. Bovendien werden de Amsterdamse maten, doordat de stad lang een centrale positie op de wereldmarkt had ingenomen, ook internationaal veel gebruikt. Het maakte de communicatie aanvankelijk alleen maar lastiger.

Het duurde meer dan honderd jaar voordat iedereen zich aan het metrieke stelsel hield. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd stof op markten nog langs de arm gemeten, met de ouderwetse el."

[Swlabr]

Misschien kun je dit gebruiken om een samenvatting te maken:
1. Maak bij elke alinea één hoe/wat/waar/wanneer/hoe vraag.
2. Zoek het op in de de desbetreffende alinea.
3. Maak van de vraag en het antwoord één zin.
4. Formuleer de zinnen goed.
5. Verzin een titel.

Dit zou ik doen bij zo een tekst. Je kunt - als er teveel woorden zijn - eventueel wat woorden weghalen.

Succes!