Automutilatie

[Mrs. Jane]

Ik weet dat hier eigenlijk niet openlijk over AM wordt gesproken.
Dat is ook niet mijn bedoeling dus bij deze:

Hallo Leerlingen,

Ik wil een lessenserie gaan maken om (toekomstig) docenten te informeren over automutilatie(zelfbeschadiging).

Zelf heb ik er ook de nodige ervaring mee, dus ik ben een goede ervaringsdeskundige. Ook ik heb hier ´´vroeger´´ vaker over gepost.

Toch wil ik ook jullie mening horen:
-Hoe zou je willen dat docenten met je omgaan?
-Hoe gaan ze er al mee om?

etc....

Alle commetaar en tips zijn welkom.
Je kunt hier een berichtje neerzetten, maar PM´en mag ook!

Alvast bedankt, het zal niet alleen ten goede komen van de docenten, maar ook voor de leerlingen in nood.

Liefs Mrs.Jane

[hmmmm]

Ik heb er zelf nooit aan gedaan, maar ik heb er wel eens over zitten twijfelen.
Ik denk dat het vooral belangrijk is dat iedereen in z'n waarde wordt gelaten en dat er een open cultuur heerst.
Zegmaar gewoon het prototype voor een goeie samenwerking.
Als in kritiek stimuleren en zorgen dat deze op jezelf betrokken wordt in plaats van op de ander.

Ik denk dat mensen die aan automutilatie doen zich misplaatst voelen omdat er geen of te weinig ruimte is voor hun denkpatroon. Of degene voelt zich natuurlijk helemaal niet thuis op deze planeet, maar dat zijn slechts weinig gevallen.

[Stefanie]

Veel openheid in ieder geval. Dat er gepraat kan worden als het nodig is. En inderdaad: dat soort leerlingen mogen absoluut niet veroordeeld worden om wat ze doen, dan zak je nog dieper de put in.

[Gothic]

Ik vind dat er zowel voor de AM'er als voor de docenten meer duidelijkheid moet komen dat AM een uiting is van een onderliggend probleem. Je kunt AM niet oplossen (je kunt natuurlijk stoppen, maar dan moet die persoon zich op een andere manier uiten), als je niet het onderliggend probleem oplost. Verder moet de AM'er geleerd worden dat er andere manieren zijn om je te uiten...

Vooral de AM'er serieus nemen.

[mandi]

Docenten moeten niet 'anders' zijn tegenover AM'ers in de omgang. Uiteindelijk willen zij ook gewoon geaccepteerd worden, en is het in 99% van de gevallen niet om aandacht te vragen. Het is er gewoon, en mensen zullen dat moeten accepteren. Er niet naar gaan staren etc, dat soort dingen. Docenten op dit moment, althans degenen die ik meegemaakt heb, zijn vrij onwennig tegen het geheel. Ze schrikken er snel van. Logisch ergens, maar het is goed dat docenten meer inzicht krijgen in automutilatie om leerlingen gelijk te behandelen.

[Nijn*]

Gothic schreef op 06-02-2006 @ 17:39 :
Ik vind dat er zowel voor de AM'er als voor de docenten meer duidelijkheid moet komen dat AM een uiting is van een onderliggend probleem. Je kunt AM niet oplossen (je kunt natuurlijk stoppen, maar dan moet die persoon zich op een andere manier uiten), als je niet het onderliggend probleem oplost. Verder moet de AM'er geleerd worden dat er andere manieren zijn om je te uiten...

Vooral de AM'er serieus nemen.

Idd. En ook duidelijkheid scheppen voor medeleerlingen die niet AM'en zodat zij niet de AM'ers gaan veroordelen en eng oid gaan vinden. En mensen (zowel docenten als leerlingen) moeten leren hoe ze steun kunnen geven aan AM'ers en hoe juist niet.

(Toevallig stond Self-Mutilation vandaag als discussiepunt in de Engelse les, maar ik weet verder niet hoe die discussie is verlopen omdat het in een 4H klas was en dus niet in de mijne..)

[Nijn*]

@ Mandi: inderdaad. Ze schrikken ervan gaan staren etc, tot nu toe heb ik nog maar één docent meegemaakt die het gewoon heel normaal behandelde en dat is natuurlijk het fijnste. Ik kan me niet voorstellen dat AM'ers hierom graag in die uitzonderingspositie geplaatst worden.

[Mrs. Jane]

Hoi,

Bedankt voor jullie reacties.
Mijn ervaring is dat veel mensen het niet eens zien.
Als ze het zien durven ze er niet naar te vragen.
Vorig jaar op stage zag ik direct AM, dat valt je als ervaringsdeskudnige dan gewoon op. Ik mocht er niet op reageren van de docenten, zij waren hier niet bekend mee.
Jammer is dat AM vaak inverband wordt gebracht met suicide, terwijl dit niet zo hoeft te zijn.

Soms vind zelfs ik het moeilijk om ermee om te gaan.
Moet ik de leerling met rust laten, er juist op reageren?
Als ik de leerling na de les laat blijven valt dit ook op?
In hoeverre moet ik persoonlijk worden, of juist professioneel blijven?

Ik ben gewoon bang dat dalijk ineens alle docenten zich met deze leerlingen gaan bezig houden.
Ik ben bang dat leerlingen die geen aandacht/ hulp willen zich juist gaan afzonderen als er naar hun AM wordt gevraagd??

Heeft er iemand nog tips voor me?

Alvast bedankt...

Het fijnst vind ik als ze gewoon normaal tegen je blijven doen, niet meer of minder aandacht aan je besteden in de les dan aan anderen en je serieus nemen. Ikzelf heb nu te maken met een docent die mij steeds meer aandacht geeft in vergelijking met andere leerlingen, en dat werkt averechts. Ik voel me al niet (snel) geaccepteerd en als mensen me dan ook nog anders gaan behandelen maakt dat het alleen maar erger. Andere docenten die er 'per ongeluk' achter zijn gekomen zijn er erg van geschrokken, hadden het niet verwacht. Maar ik ben blij dat mijn klas, met mijn uitleg en hulp van een docent die er mee om kan gaan, er begrip voor op kan brengen.

[Thee Muts]

Op de middelbare school zat ik er echt niet op te wachten dat leraren zich ermee gingen bemoeien, laat staan mijn klasgenoten. Het was iets van mijzelf en het zou binnen de groep een beeld over mij scheppen die ik helemaal niet neer wilde zetten daar. Zo zagen mensen mij simpelweg niet, en ik wilde ook niet dat ze dat gingen doen.

Of dat te veranderen is door openheid daarover binnen zo'n groep, vraag ik me af. Ik denk dat het voor middelbare scholieren heel moeilijk is om met zo'n situatie om te gaan en om het een beetje te kunnen begrijpen. Zoiets introduceer je niet zomaar binnen een klas, daar moet je goed de tijd en aandacht in kunnen stoppen. Ik denk dat het voor de bovenbouw wel goed is om er inderdaad eens een les over te geven, zodat ze bekend worden met het fenomeen en ook weten dat het voor komt en zich realiseren dat het ook heel dichtbij voorkomt. Want dát het veel voorkomt onder middelbare scholieren is laats met een uitgebreid onderzoek aangetoond natuurlijk. Dus ik denk dat je er de bovenbouw wel over zou kunnen informeren, maar ik zou het niet gelijk te persoonlijk gaan maken. En ook docenten moeten beter geïnformeerd worden, zodat ze het kunnen signaleren en stappen kunnen ondernemen naar de leerling toe. Al is mijn persoonlijke ervaring dus dat ik het er absoluut niet met docenten over wilde hebben, maar dat is natuurlijk heel erg afhankelijk van het contact dat je als leerling zijnde met je docenten hebt.

Naarmate jezelf en je omgeving ouder wordt, is het wel wat makkelijker om het persoonlijk te maken. Vanuit mijn opleiding is het onderwerp regelmatig behandeld, en ik heb er uiteindelijk ook voor gekozen om mijn eigen ervaringen met mijn studiegroep van toen te delen. Op die manier werd het voor hun tastbaarder en was er ook weer de realisatie dat ze zoiets niet alleen in het vakgebied tegen kunnen komen, maar dat het ook veel dichterbij kan staan. Voordeel voor mij was in dit geval dus dat het onderwerp sowieso al werd behandeld, dat je met een kleine vertrouwde groep studenten bij elkaar zat en dat je gewoon allemaal al wat ouder en volwassener bent dan op de middelbare school. Ik denk dat dat de moeilijkste doelgroep is om het serieus onder de aandacht te brengen, maar wel een grote uitdaging die best wel nodig is denk ik

Toch nog toe zijn de reacties in het topic , maar in de vooruit toch vast het volgende: in overleg is besloten het topic open te laten, onder de volgende voorwaarden:
- Geen details over hoe je kunt automutileren.
- Geen details over frequentie.
- Geen details over eigen ervaringen met automutileren.

Het verschilt m.i. wat je als leraar moet doen per leerling. Wat mij ideaal lijkt (in mijn situatie/idee/mening): als bijvoorbeeld mijn mentor/leerlingbegeleider/vertrouwenspersoon het weet met deze bespreken wat ik prettig zou vinden en in eerste instantie willen dat andere leraren er niks van wisten. Weten ze het nou wel dan zou ik niet anders behandelt willen worden of bemoeienis van leraren en leerlingen. Ik kan me wel voorstellen dat leraren zich zorgen maken en er informatie over willen. Ik zou dan met degene met wie ik contact heb op school afspreken dat deze het er met de leraren over heeft en ook verteld wat mijn wensen zijn. Bij mij op de middelbare school wist niemand er van en dat vond ik aan de ene kant wel prima. Hoewel ik graag een leerlingbegeleider had met wie ik kon praten.
Lastig vind ik het...

[Nijn*]

Mij lijkt het fijn als de leerling apart genomen wordt (en dat hoeft niet eens na de les gevraagd te worden, maar kan ook als je diegene bijv in de gang tegenkomt oid). Om gewoon de leerling ermee te confronteren of een beetje te vragen van goh ik merkte dat je.. bladiebladiebla. en zeggen van je kunt altijd bij me terecht ik vind niets gek etc. Zo geef je de leerling de mogelijkheid om een gesprek te beginnen of te zeggen dat ze dat niet wil.

[mandi]

Nijn* schreef op 06-02-2006 @ 17:53 :
@ Mandi: inderdaad. Ze schrikken ervan gaan staren etc, tot nu toe heb ik nog maar één docent meegemaakt die het gewoon heel normaal behandelde en dat is natuurlijk het fijnste. Ik kan me niet voorstellen dat AM'ers hierom graag in die uitzonderingspositie geplaatst worden.

Het gaat er bij AM'ers vooral om dat ze níet in uitzonderingspositie geplaatst worden. Dat is gewoon vervelend, die mensen vragen niet om aandacht en wíllen niet eens aandacht voor hun probleem. Het is een uitlaatklep, geen schreeuw om aandacht (al is dat bij sommige mensen wel zo, uitzonderingen daargelaten natuurlijk).

[mandi]

Nijn* schreef op 06-02-2006 @ 22:32 :
Mij lijkt het fijn als de leerling apart genomen wordt (en dat hoeft niet eens na de les gevraagd te worden, maar kan ook als je diegene bijv in de gang tegenkomt oid). Om gewoon de leerling ermee te confronteren of een beetje te vragen van goh ik merkte dat je.. bladiebladiebla. en zeggen van je kunt altijd bij me terecht ik vind niets gek etc. Zo geef je de leerling de mogelijkheid om een gesprek te beginnen of te zeggen dat ze dat niet wil.

Een leerling ermee persoonlijk confronteren wordt lang niet altijd gewaardeerd. Ik moet er bijvoorbeeld niet aan denken dat een leraar naar me toekomt met 'het viel me op dat..' of iets dergelijks. Leerlingen wijzen op de aanwezige hulp is wel een goed idee, ik weet alleen niet of confrontatie in dit geval goed is. Het kan AM'ers afschrikken.

[Andora]

Ik heb eigenlijk nog nooit gehoord dat een leraar er wat van gemerkt had en/of er wat van zei.
Niet dat ik dat zo fijn zou hebben gevonden als een leraar me erop had gewezen toen.. Wat ik wel fijn had gevonden was dat ik wist waar ik hulp had kunnen vinden. Vertrouwingspersoon ed.

[Vogelvrij]

Andora schreef op 07-02-2006 @ 12:09 :
Ik heb eigenlijk nog nooit gehoord dat een leraar er wat van gemerkt had en/of er wat van zei.
Niet dat ik dat zo fijn zou hebben gevonden als een leraar me erop had gewezen toen.. Wat ik wel fijn had gevonden was dat ik wist waar ik hulp had kunnen vinden. Vertrouwingspersoon ed.

Ja, precies... Ik denk dat de meeste mensen het niet echt prettig vinden om erop te worden aangesproken, maar het is natuurlijk wel handig als er een sfeer van openheid is, dat je weet dat het besproken kán worden en dat je weet wie de vertrouwingspersonen en schoolcounsellors zijn en zo.

[Nijn*]

mandi schreef op 07-02-2006 @ 10:48 :
Een leerling ermee persoonlijk confronteren wordt lang niet altijd gewaardeerd. Ik moet er bijvoorbeeld niet aan denken dat een leraar naar me toekomt met 'het viel me op dat..' of iets dergelijks. Leerlingen wijzen op de aanwezige hulp is wel een goed idee, ik weet alleen niet of confrontatie in dit geval goed is. Het kan AM'ers afschrikken.

Ik weet dat het niet altijd gewaardeerd wordt, en het zou bij mij persoonlijk ook behoorlijk van de leraar afhangen maar zoals je zegt: het is wel goed om de hulp aan te wijzen. Al is het alleen maar zeggen dat er vertrouwenspersonen op school zijn, dat er instanties zijn weet ik veel wat. Zodat ze in ieder geval de mogelijkheid hebben om er iets mee te doen, áls ze dat willen. Misschien schrikt het AM'ers wel af maar wat moet je dan doen, ze doodzwijgen? Zo zullen sommigen van hen er ook misschien nooit achter komen dat ze er wel degelijk bij geholpen kunnen worden.

Ik denk dat je die persoon na de les dan wel zou kunnen spreken, maar niet (meteen) over AM beginnen. Misschien vragen of het wel goed met diegene gaat. Sommige zullen er behoefte aan hebben om te praten en sommige niet. Die persoon zal er in eerste instantie denk ik niet de behoefte aan hebben om het (uitgebreid) over AM te hebben, want hij/zij verbergt het natuurlijk niet voor niks. Zeker niet met andere leraren/leerlingen oid erover praten. Die persoon heeft echt geen behoefte aan een aparte behandeling. Het zou het beste zijn om te proberen erachter te komen waarom de persoon AM't, dan dat je AM als iets verkeerds beschouwd. Okee, het is natuurlijk verkeerd, maar als je het er uitgebreid over gaat hebben dat het niet goed is, gaat deze persoon zich misschien schuldig voelen en juist vaker krassen. Ik zou ook de persoon duidelijk maken dat hij/zij zich heus niet hoeft te schamen en dat hij/zij alles kan vertellen als hij/zij er behoefte aan heeft.

[Thee Muts]

Faded-Away schreef op 07-02-2006 @ 16:56 :
Het zou het beste zijn om te proberen erachter te komen waarom de persoon AM't,

Ik denk dat dat voor de taak als docent al te ver gaat. Je kunt het signaleren als docent zijnde en dat eventueel voorzichtig voorleggen aan de leerling. Of idd alleen maar aangeven dat je het idee hebt dat het niet goed gaat en de leerling wijzen op waar hij terecht kan. En daarbij duidelijk maken dat de leerling ook altijd bij jou terecht kan voor vragen of verhalen, maar je moet je als docent niet de taak op de hals halen om te inhoudelijk met het AM-gedrag aan de slag te gaan.

[Mrs. Jane]

Hallo Allemaal,

Bedankt voor jullie reacties tot nu toe.
Ik vind het best moeilijk om hier richtlijnen bij te schrijven.
De ene zegt dat de docent geen contact mag leggen, de ander juist wel. Ik snap dat het voor elke docent en elke leerling in elke situatie anders is.
Kunnen jullie mij misschien vertellen waarom je precies op een bepaalde manier behandeld wil worden.
Ik zou het erg fijn vinden om ook persoonlijke ervaringen te lezen, zodat ik daar een deel van mijn inhoud op af kan stemmen.
Dit verhaal kun je me dan PM´en.

Verder vind ik het moeilijk om echte kenmerken op te schrijven. Juist omdat AM´ers heel erg gevarieerd kunnen zijn.
Kan iemand me kenmerken zoals hij ze zelf duidelijk ziet PM´en.
Denk niet dat het slim is om dit opt forum zelf te plaatsen.

Alvast bedankt. Ik doe dit in het belang voor alle leerlingen die er aan lijden, en hoop mogelijk verergering tegen te gaan.

Groetjes Mrs.Jane

[mandi]

Mrs. Jane schreef op 07-02-2006 @ 19:12 :
Hallo Allemaal,

Bedankt voor jullie reacties tot nu toe.
Ik vind het best moeilijk om hier richtlijnen bij te schrijven.
De ene zegt dat de docent geen contact mag leggen, de ander juist wel. Ik snap dat het voor elke docent en elke leerling in elke situatie anders is.
Kunnen jullie mij misschien vertellen waarom je precies op een bepaalde manier behandeld wil worden.
Ik zou het erg fijn vinden om ook persoonlijke ervaringen te lezen, zodat ik daar een deel van mijn inhoud op af kan stemmen.
Dit verhaal kun je me dan PM´en.

Verder vind ik het moeilijk om echte kenmerken op te schrijven. Juist omdat AM´ers heel erg gevarieerd kunnen zijn.
Kan iemand me kenmerken zoals hij ze zelf duidelijk ziet PM´en.
Denk niet dat het slim is om dit opt forum zelf te plaatsen.

Alvast bedankt. Ik doe dit in het belang voor alle leerlingen die er aan lijden, en hoop mogelijk verergering tegen te gaan.

Groetjes Mrs.Jane

Je hebt pm .

[Non-Believer]

Ik heb aan automutilatie gedaan [ofnoujah, ik ben aan het proberen er vanaf te komen].. Vrijwel iedere leraar doet gewoon normaal, bemoeit zich er niet mee enzo. Behalve de gymleraren en mentor, die zorg(d)en er voor dat ik soms niet hoef(de) te gymen..
Opzich is het wel prettig dat leraren er niet mee bemoeien, maar in sommige gevallen had ik liever gehad dat de leraar voor me opkwam.

De conclusie: In sommige gevallen moeten leraren meer opletten, en de mentor voornamelijk soms poolshoogte nemen. [mijn mening]

[edit by Leonoor]Je ervaringen kun je mailen naar TS (ik heb ze gekopieerd en opgeslagen, voor het geval je het zelf niet had gedaan, je hoeft het dus niet nog eens te typen). In dit topic liever niet in details treden.[/edit]

@Non-Believer: de bedoeling was geen eigen ervaringen over AM te delen op dit forum, dit vanwege onplezierige ervaringen uit het verleden (meen ik, FB kan je meer vertellen over het beleid)..

In mijn psychiatrie-leerboek (ik studeer geneeskunde) staat een hoofdstuk over zelfbeschadiging, o.a. de redenen ervoor, de achterliggende oorzaken en hoe een arts er mee om kan gaan. Dat laatste is misschien ook nuttig voor hoe een docent er mee om kan gaan. Ik kan de bovengenoemde stukjes overtypen en aan je PM'en of het hele hoofdstuk, als je dat wil. Maar ik kan me ook voorstellen dat je zoiets te theoretisch vindt. Zeg het maar

[coopergirl]

Het ligt eraan met welke reden iemand automutileerd. Hooguit iets zeggen van 'wat vervelend dat je je zo rot voelt'.

[Thee Muts]

coopergirl schreef op 15-02-2006 @ 20:28 :
Het ligt eraan met welke reden iemand automutileerd. Hooguit iets zeggen van 'wat vervelend dat je je zo rot voelt'.

Klopt, dat is een benadering die in heeft veel instellingen geldt ten opzichte van borderliners. Tijdens mijn psychiatriestage heb ik er ook regelmatig mee te maken gehad en werden dit soort regels ook gehandhaafd.

Maarja, als docentzijnde krijg je er natuurlijk niet op deze manier mee te maken, dus zul je je ook niet aan deze regels vast houden.

[Fantôme]

het zou denk ik prettig zijn wanneer docenten inzien dat am geen opzichzelfstaand probleem is. Het is een uiting. Net als huilen, net als agressief worden, net als je kop in het zand steken (figuurlijk), net als weglopen, net als tekenen, net als schrijven... Net als zoveel dingen! Maar het is geen mooie oplossing. Het kan gevaarlijk zijn en je verminkt je lichaam. Dit is zorgelijk. Een docent zou het als een signaal moeten opvatten en naar het achterliggende probleem moeten vragen... Verder niet denken dat hij/zij het wel even kan oplossen! erover praten kan natuurlijk wel (maar de illusie hebben dat je het oplost, kan voor moedeloosheid en erger zorgen). In overleg met de leerling hulp zoeken voor de problemen...


^^ zo denk ik er dus over.
xxx

[Fantôme]

ow, ik kan me trouwens voorstellen dat je als leerling niet op de bemoeienis van een docent zit te wachten. Andersom hebben docenten toch een bepaalde verantwoording van hun leerlingen. Wanneer zij zien dat het niet goed gaat... is het dan niet hun plicht hier íets mee te doen? wat vinden jullie? (@TS; ik wil hiermee niet je topic overnemen hoor, vroeg me het alleen van de andere kant af (dus als in een plicht ipv een 'dienst')

[Thee Muts]

~~Fantôme~~ schreef op 23-02-2006 @ 01:10 :
Andersom hebben docenten toch een bepaalde verantwoording van hun leerlingen. Wanneer zij zien dat het niet goed gaat... is het dan niet hun plicht hier íets mee te doen? wat vinden jullie?

Ergens wel natuurlijk, net als dat ze iets moeten doen met de signalering van kindermishandeling. Maarja, het moeilijke hieraan is vaak wát ze kunnen doen. Vooral omdat iedereen weer een andere benadering prefereert, maar ook omdat docenten niet goed weten wat ze ermee aan moeten denk ik. Eigenlijk zou er gewoon een protocol op school moeten zijn voor docenten die ernstige problemen bij leerlingen signaleren en in het bijzonder ook over am, omdat het in de schoolleeftijd steeds vaker voor lijkt te komen.

[J3s]

Thee Muts schreef op 23-02-2006 @ 17:50 :
Ergens wel natuurlijk, net als dat ze iets moeten doen met de signalering van kindermishandeling. Maarja, het moeilijke hieraan is vaak wát ze kunnen doen. Vooral omdat iedereen weer een andere benadering prefereert, maar ook omdat docenten niet goed weten wat ze ermee aan moeten denk ik. Eigenlijk zou er gewoon een protocol op school moeten zijn voor docenten die ernstige problemen bij leerlingen signaleren en in het bijzonder ook over am, omdat het in de schoolleeftijd steeds vaker voor lijkt te komen.

Volgensmij moeten ze het zowiezo melden bij de coördinator of iets dergelijks.. Maargoed, wat diegene er verder mee doet is een volgende natuurlijk.

[Gothic]

~~Fantôme~~ schreef op 23-02-2006 @ 01:10 :
ow, ik kan me trouwens voorstellen dat je als leerling niet op de bemoeienis van een docent zit te wachten.

De mensen waarvan een leraar het ontdekt wel. De mensen die die bemoeienis niet willen, zorgen wel dat het geheim blijft, die houden het voor zichzelf. Zodra iemand het gaat vertellen en delen, dan wil iemand geholpen worden, iemand wil zich beter voelen...

[botervleug]

Ik weet niet of het al gezegd is, maar ik kan wel een aantal dingen zeggen die ik heel erg belangrijk vind.

Zodra een leerling naar een docent toestapt is de docent degene die in vertrouwen wordt genomen, dat betekent dus een lang gesprek, waarna direct een vervolgafspraak gemaakt wordt, op zeer korte termijn. De docent moet vragen of er andere, professionele hulp ook mag worden ingeschakeld, maar blijf als docent je verantwoordelijk voelen. Iemand die automutileerd en dat aan iemand verteld wil hulp, dat ligt ook in de aard van de actie zelfbeschadiging. Maar ik heb één keer hulp gevraagd, en toen werd er niet adequaat gereageerd. Ik denk dat het heel logisch is als ik denk dat meer leerlingen niet vaker om hulp zullen vragen na een afwijzende ervaring, en op een andere manier zullen ontsporen.

De docent moet ook actief bezig gaan met de leerling, door zich in te lezen, telkens weer gesprekken te plannen op korte termijn, en ook met mentoren, ouders en andere hulpverleners in gesprek blijven. Dit allemaal met goedkeuring van de leerling natuurlijk. Het is echt heel belangrijk dat na de eerste hulpvraag de docent een actieve houding blijft aannemen.

Over wat te doen als de hulpvraag er nog niet is kan ik niet zo duidelijk zijn. Daar moeten scholen in principe al protocollen voor hebben, die dan ook gelijk gaan over jongeren die drugs gebruiken, slechte thuissituatie hebben ed, dus misschien is dat in dit specifieke geval ook minder belangrijk.