kartonnen dozen

[tush]

ik moet een boekbespreking doen over dit boek; voor degenen die het niet kennen het is min of meer autobiografisch geschreven door Tom Lanoye, met homoseksualiteit als centraal thema.
Het probleem is dat het niet zomaar een samenvatting moet zijn, maar iets origineel, en daar ontbreekt het mij aan inspiratie.
kan iemand me even op weg helpen?

[sss]

ik heb dit ook maar ergens op internet gevonden en misschien heb je der wat aan

1. Inhoud

'Kartonnen Dozen' is een autobiografisch verhaal, waarin Tom Lanoye de lezer op intieme wijze zijn ervaringen van in 'Het Kot' vertelt. Deze vertelsels over zijn adolescentie gaan onvermijdelijk gepaard met Tom's ontwikkeling en besef van zijn homoseksualiteit.
Tom Lanoye geeft zijn jeugd vrij aan de hand van verschillende kartonnen dozen die op een rek in zijn kamer staan. In elke doos zitten herinneringen aan zijn jeugd.

De eerste kartonnen doos is er een die dienst deed als reiskoffer van de Christelijke Mutualiteit. Iedereen was verplicht zo een doos te gebruiken, zoadat er geen onderscheid was tussen de jongens; sommigen hadden immers geen valies. Tom was toen tien. Hij ging op reis naar A********, een Ardens dorpje, waar hij Z. ontmoet, zijn eerste liefde.
De tweede kartonnen doos is een schoendoos, waar nu onbenullige aandenkens inzitten (een koeiebel, plattegronden.), maar die voor Tom elk een herinnering met zich meedragen. Hier vertelt Tom over zijn middelbare school, Het Kot, leraren en Z.; hoe hij naar Z. verlangde, zijn bewegingen, uitdrukkingen.memoriseerde en 's avonds, als hij in bed lag, die beelden naar boven liet komen en zijn gevoelens en verlangen de vrije loop liet gaan.
De derde kartonnen doos stelt de archiefdozen voor die op een van de planken staan: cursussen van op Het Kot, van later op de universiteit, gedachten over zijn leraars de 'Mof', de 'Jap' en 'Mussolini'. In die archiefdozen worden nogmaals Tom's gevoelens jegens Z. uit de doeken gedaan. Tijdens een schoolreis naar Griekenland ontdekt Tom dat ook Z. homoseksuele gevoelens koestert en het komt allemaal tot een hoogtepunt wanneer de twee in bed belanden. Hun amoureuze verhaaltje kent echter geen happy end: Z. kan zijn erectie niet houden en verklaart later aan Tom dat dit komt omdat hij denkt toch geen homoseksueel te zijn.
De vierde kartonnen doos is een doos die alle andere dozen overbodig maakt. "Zij kan alles bevatten, hoe omvangrijk of verdorven, ridicuul of smetteloos het ook is. Want wat is een achterflap anders dan de bodem en een voorflap anders dan het deksel van een kartonnen doos waarin alle schatten en rotte appelen van het bestaan naast elkaar voor het grijpen liggen?".(blz. 147) Dit is de doos waarin de lezer zelf zijn geheime beelden uit zijn jeugd kan bewaren.

In het laatste deel van het boek schrijft Tom een imaginaire brief naar Z.: hij is nu 32 en gehuwd met R.; zijn blonde echtgenoot. Hij woont in Antwerpen en is schrijver.
Door Tom's allesvernietigende liefde voor Z. is ook hun vriendschap verloren gegaan. Z. is getrouwd, heeft twee kinderen en woont in Brussel.






2. Personages

Tom Lanoye (=ik)
Het hoofdpersonage van het boek is Tom Lanoye zelf en hoewel niet alles naar volledige waarheid neergepend is, is het boek een autobiografie die Tom's tiende tot achttiende levensjaar verhaalt. We krijgen een veel betekenend beeld van de jonge Lanoye, die zonder schroom het diepste van zichzelf blootgeeft: zijn adolescentie en de daarmee gepaard gaande seksualiteit in al zijn betekenissen van het woord.
De jonge Tom is een nakomertje in een familie van vijf en bezit een ongebreidelde fantasie. Zijn vertelsels worden gekleurd door zijn eerste homoseksuele ervaringen. Op het ogenblik echter dat Tom het boek schrijft blijkt zijn zelfrelativering; hij kijkt vaak met een ironische ondertoon terug op zichzelf, maar nooit zonder een zweempje tederheid.

Z.
Z. blijkt een aantrekkelijke jongen te zijn. Hij heeft zwart haar dat een beetje krult. Hij is een spontane jongen die graag lacht, gemakkelijk vrienden maakt en door iedereen geliefd is. Hij is atletisch gebouwd en is lid van de Gymnastiekvereniging Samen Sterk. Tom is zijn beste vriend en in Griekenland ontdekt Z. dat Tom meer dan alleen vriendschap voelt voor zijn beste vriend.
Z. bestaat echt, maar zijn naam begon naar het schijnt niet echt met een 'z'. Tom Lanoye zou deze laatste letter van het alfabet als naam hebben gekozen, omdat Z. voor hem echt 'het einde' was.








3. Thema

Het thema is homoseksualiteit.

Fragment 1
Als er iets in mijn leven is dat ik wil, dan is het dit. Snel naar dat sportrek toe. Vroàààp! Raak dat omgekeerde lichaam aan. Kriiiiiep! Streel over het dons van Z. zijn schenen, streel over zijn knieën , over zijn dijen tot waar ze elkaar raken. Leg je hand voorzichtig, als een verticaal nestje, over het flodderige kruis van zijn broek. Streel de vuistjes van zijn spieren, vlij je gezicht ertegen. leg je oor op het gesloten oogje van zijn navel en luister naar zijn ziel Laat je hand langs onder de uitstulping verdwijnen tot ze niet meer verder kan. Aai de brede elastiekrand van zijn onderbroek, die je daarnet in de kleedkamer hebt gezien. Ga met je andere hand langs boven in zijn uniformbroek, dat ronde koordje van katoen aan de voorkant van zijn dijen, trek het weg, schuif je hand eronder en streel zijn lies met je vingertoppen. Voel waar het dons overgaat in krullen en waar de krullen wijken voor zijn marsepeinen middenvinger.
Haal Z. van het sportrek af. maak zijn voeten los, voorzichtig, hou hem tegen, dat hij niet naar beneden dondert op zijn hoofd. Pak hem vast met allebei je armen en leg hem op de valmat neer. trek al zijn kleren uit, trek ook die van jou uit leg je armen om zijn hoofd of om zijn borst. Druk je tegen hem aan. Laat hem nooit meer gaan.
Bradaboem. Hemeltje. Knots.
(blz. 57-58)

Fragment 2
Een paar weken voor de afreis. Bij de voorbespreking kondigt de verantwoordelijke leraar aan dat er een probleempje is gerezen. Voor Italië, zegt hij, had de school na al die jaren zelf een lijst met adressen van overnachtingsmogelijkheden aangelegd - hotels met grote kamers, een klooster met een slaapzaal. In Griekenland echter ontbreken die vaste contacten en is de infrastructuur sowieso beperkter. We moeten vertrouwen op de touroperator, maar in tegenstelling tot wat ik gevraagd heb, ziet het ernaar uit dat we een paar van onze nachten zullen moeten doorbrengen in tweepersoonskamers. Rustig maar, daar achteraan. Kàmers, geen tweepersoonsbedden, goed zo? Genoeg gelachen? Dan kunnen we nu de lijst samenstellen Wie wil met wie op de kamer?
De leraar begon onze namen af te roepen van zijn lijst. Ik zat als van de hands gods geslagen in mijn bank. Mijn gezicht poogde tegelijk rood aan te lopen en wit weg te trekken. Ik durfde niet naar Z. te kijken. Hij kwam voor mij in het alfabet. Hij zou beslissen. Voor hem een bagatel. Voor mij een verdict dat altijd een straf inhield, wat zijn keuze ook zou zijn. Ofwel zou hij me ongewild vernederen door iemand anders te kiezen dan mij. Ofwel zou hij me, al even ongewild, aan de beproeving onderwerpen om, in een ver en broeierig land, samen met hem de nacht door te brengen in één en dezelfde kamer. Onze bedden zouden zo dicht bij elkaar staan dat ik veroordeeld zou zijn om het geritsel van zijn lakens aan te horen, vermeerderd met de muziek van zijn ademhaling en het zachte gekreun dat sommigen nu eenmaal maken als ze in hun slaap overmand worden door hun dromen. Een weldadige marteling, met als belangrijkste schaduwkant dat ik niet wist of ik het zou overleven. Nog afgezien van de vraag of Z. niet wakker zou worden van het geritsel van mijn lakens, wanneer ik me uit mijn lijden zou proberen te verlossen met behulp van mijn geijkte medicijn.
De leraar was op de lijst aanbeland bij Z. Hij las zijn naam voor. Z. antwoordde achteloos met die van mij.
Ik wist niet of ik janken moest of huilen. Ik was in mijn eigen val gelopen. Ik wilde naar Griekenland gaan? Wel, ik zou naar Griekenland gaan. Ik zou reizen naar de wieg van de westerse cultuur om daar twee nachten door te brengen aan de zijde van het enige wat voor mij van waarde was. Ik zou wakker liggen naast het onbereikbare, zoals iemand met hoogtevrees die ligt te slapen op de rand van een ravijn. En op het moment dat ik een extatische vrije val het dichtst genaderd was, zou ik al afscheid moeten nemen. Gelouterd zou ik worden, door mijn eigen droom. En ik had het zelf bewerkstelligd. Een Griekse tragedie in een notedop, een klassiek drama in een glas water.
(blz. 111-112)

4. Mening

'Kartonnen Dozen' staat hoog genoteerd in mijn boekenlijst. De manier waarop Lanoye zijn homoseksualiteit beschrijft is ontroerend en vertederend. Het verhaal is zeer vlot geschreven. Hij zegt wat hij te zeggen heeft, zonder om de pot te draaien of tientallen bladzijden te schrijven zonder iets te zeggen. Hij spuwt zijn verhaal uit en het resultaat is niet te onderschatten. De ene noemt hem een opvolger van Louis Paul Boon, de ander noemt zijn werk voortreffelijk in de traditie van Hugo Claus. En dat is niet helemaal onwaar, denk ik.

5. Wat kan je ermee doen in de klas?

'Kartonnen Dozen' kan zeer goed van pas komen in de lessen zedenleer. Een onderwerp als homoseksualiteit wordt daar toch sowieso behandeld. In de eerste en tweede graad zou ik echter maar fragmentjes gebruiken. In de derde graad zou ik de leerling het hele boek laten lezen.
Vanzelfsprekend kan je hierop een klasgesprek of groepsdiscussie laten volgen.